LINGVO-ORIENTIGA
INSTRUADO
(LOI) CELE AL RAPIDIGO DE LA
LERNADO DE FREMDLINGVOJ
(magistrigha tezo
che Akademio Internacia de Sciencoj, San Marino,
1996)
A)
KIBERNETIK-PEDAGOGIA TEORIO DE LA LINGVO-ORIENTIGA
INSTRUADO (LOI)
A1. Enkonduke:
La teorion ellaboris
dum la lastaj tridek jaroj chefe profesoro doktoro
Helmar Frank el Kibernetikpedagogia instituto en
Paderborn, kiu ankau organizis la unuan grandan
eksperimenton de LOI lau la t.n. Paderborna modelo.
La baza demando, el kiu eliras la teorio rilatas al
la malnova konstato, ke kono de iu lingvo rapidigas
la lernadon de alia chefe, se la lingvoj estas
parencaj kaj certagrade similaj. Sed ne estas egala
la rezulto, se oni unue lemas lingvon L1 kaj poste L2
au inverse unue L2 kaj poste L1. luj lingvoj estas
pli bonaj kiel enkonduklingvoj kaj pli rapidigas la
lemadon de aliaj lingvoj ol aliaj. La pravigo lerni
iun lingvon unue kaj poste la efektive deziratan
povas ekzisti nur, se la tempo de lernado de la
enkonduklingvo L1 + la tempo de lernado de la celata
lingvo L2 estas malpli granda ol la nura tempo de
lernado de L2 sen antaua lernado de L1 do se:
t (L1, L2) < t (L2) < t (L2 L1)
La karakterizoj de la
enkonduka lingvo kun t.n. propedeutika valoro devas
esti la jenaj: simpleco (ke ghi ne atentigu pri kroma
informo negrava por la celata instruajho), reguleco
(ke ghi ne atentigu per esceptoj pri diferencoj
rilate la paradigmojn), disigebleco (ke ghi ebligu
leniadon per malgrandaj pashoj).
Jen iom da klarigoj:
Uzo de simpla kaj
klara modelo, per kiu oni instruas antauscion, kiu
multoble plirapidigas la postan akiron de la celata
scio. Ekzemple, se vi devas rememori kaj poste
parkere desegni precize la jenan bildon:
vi bezonas dekon da
minutoj por bone parkeri chion, sed se oni propedeutike
instruis al vi antaue, ke unue necesas per paperpeco
kovri la suban duonon de la tuta bildo por kompreni
la principon, la tempo uzita kaj por tiu aparta
antauinstruo kaj por la posta memorado estas entute
nur 20-30 sekundoj.
Por lerni iun ajn
fremdan lingvon en lernejoj ghis la grado de
parolkapablo (kono de la necesa gramatiko kaj baza
vorttrezoro kun suficha ekzercotempo) estas necesaj
5-8 jaroj, en kiuj vere la lingvon praktike ekregas
nur 5-10 procentoj de la lernantoj. Antauaj
eksperimentoj pri propedeutika rolo de ILo en tiu
senco montris, ke unujara antaua instruado de ILo
plirapidigas poste la leniadon de la fremdlingvo je
proksimume 30%. La eksperimento inter lernejoj de
Radlje (Slo) kaj Deutsclandsberg (A) montris, ke jam
2-semajna intensa chiutaga lernado en miksitaj
komunaj grupoj ebligas bazan praktikan scion de ILo.
Ekzemploj:
ILo havas senesceptajn
gramatikajn regulojn tre simplajn: Infanoj facile
lernas, ke la pasintan tempon de verboj oni faras nur
per finajho IS: "Mi manghlS, shi manghlS".
Poste ili pli facile komprenos komplikajn kaj
kompleksajn formojn por lerni diversajn pasinttempojn
en naciaj lingvoj. Ili facile lernas, ke adjektivoj finighas
je A kaj adverboj je E (bela, bele) kaj sekve
komparativo de tio estas "pli bela", resp.
"pli bele". Poste el tio ili facile
komprenas, kial en la slovena oni foje diras
"manje" kaj foje "manjshe". Se
germanaj infanoj lernis la esperantajn vortojn
"ke" kaj "la" kaj "tio"
ili tre bone scios en la germana distingi, kiam ili
devas skribi "das" au "dass"
ktp. Ech tute specialaj gramatikeroj kiel la dualo en
la slovena estas per modela lingvo ILo facile
klarigeblaj:
| Singularo: |
Dualo: |
Pluralo: |
| libro |
libroduo |
libroj |
| libron |
libroduon |
librojn |
| pri libro |
pri libroduo |
pri libroj |
| |
|
|
| legas |
duoplegas |
legas |
| legis |
duoplegis |
legis |
| legos |
duoplegos |
legos |
Al hungaraj infanoj
estos multe pli facile kompreni la prepozician
sistemon de aliaj europaj lingvoj, diference de ilia
postpozicia kaj aglutina, se oni montras la jenan
modelon:
surtable - sur la
tablo
enchambre - en la chambro ktp.
Necesas mencii, ke la
etimologio de la 500 radikoj de ILo, kiujn lernas la
infanoj en tiu chi eksperimento estas 70%
latindevena, 30% ghermandevena, kio signifas, ke la
kono de tiuj vortoj faciligos al ili tuj rekoni poste
300 latinidajn vortojn. Tio estas utila, se oni
lernas la francan, italan au hispanan. Ankau
enestas chirkau 150 germanaj vortoj, kio utilas, se
oni lernas la anglan au la germanan. Krome, la
latinida bazo ebligas rekoni la gheneralan
vorttrezoron de la latina lingvo je 50-procenta
nivelo de tiuj, kiuj lernis 2 jarojn la latinan
lingvon.
A2. Kibernetika
teorio de la transfero:
Mi klopodas chi tie
iom malpli longe prezenti la teorion lau prof. Frank
(vd. Kybernetische Paedagogik, Band 6, p. 315-322).
La plej ofte uzata
mezuro de la amplekso de la lernendajho estas
INFORMENHAVO au informacio kaj la plej praktika
mezuro de la lernmalfacileco estas la bezonata resp.
shparebla lerntempo. La lerntempo t proporcias kun la
dume lernita informacio I(t) lau la formulo:
I (t) = h Cv t
en kiu Cv signifas la aghdependan lernrapidecon
(0,7 bit/sek) kaj la faktoro h la
tiel nomatan efikancon de la instruado (Inter 0 kaj
1, depende de ghenfaktoroj kaj la koncentrigho al la
lernado. Tiu faktoro estas normale en la lernejoj
chirkau 0,3-0,4).
La kvociento inter hCv kaj la lernenda informacio
prezentas la LERNFACILECON:
La kompetenteco
(konkreta akirita scio) estas procentajho de rilato
inter informacio akirita en certa tempo kaj komplete
lernenda informacio:
pt = I
(t) / I.
Sed la lernado ne
progresas linie kun la investita tempo, sed lau
kurbo, kiu tendencas al akiro de kompleta scio, sed
ne atingas ghin, do lau la jena formulo:
pt = 1 - e*-lt.
Sekve, la formo de la
kurbo dependas de la faktoro de lernfacileco (l):
BILDO 1.
Celi al pli bona
rezulto signifas atingi au pli frue la saman
rezulton au en la sama tempo pli bonan rezulton do
shanghi la kurbon, ke ghi estu komence pli vertikala
au shovi ghin tempe antauen. En tiu dua kazo ni
ricevas la jenon:
BILDO 2.
En tiu
chi bildo ni fakte observas la saman kurbon dufoje, char
ni komencis la instruadon pli frue kaj havas pli frue
la rezultojn. Tiuj rezultoj ekestas kauze de t.n.
manifesta transfero. Se ni volas plibonigi la kurbon
(ricevi pli bonajn rezultojn en la sama tempo), ni
devas influi al la kvanto da lernenda informacio, char
la Cv estas lernrapideco dependa de
individuo kaj agho, sekve neinfluebla kaj la efikanco
dependas de eksteraj kaj organizaj faktoroj. La
kompreno de la informacio plibonighas per influo de
la kashita transfero, kiun ni ricevas per antaua
instruado de simpla kaj dispartebla modelo. Tiun
kashitan transferon ni povas simple kalkuli jene:
K = l (L2 L1) / l L2
Konkreta formulo por K
en kazo de la eksperimento kalkulighas per formulo:
K = ln (1 - p1*) - ln (1 - p0*) /
ln (1 - p1*x) - ln (1 - p0*x)
p1 estas
kompetenteco post certa lernado,
p0 estas komenca kompetenteco
indekso * signas modellingvon antaulernatan
indekso x signas celatan lingvon.
Rezultoj post tia
apliko montras la jenan kurbon:
BILDO 3. Kashita
transfero
kio signifas, ke - se
oni lernas komence modellingvon dum tempo T kaj
komencas lerni la celatan lingvon nur poste - tiu
kurbo estas kvalite pli bona kaj jam baldau poste
ghi tratranchas la kurbon de la lernado sen antaua
lingvomodelo.
Sekve la pli frua
komenco de la lernado ne havas kvalite pli bonan
kurbon, sed ech malpli bonan kurbon ol en la kazo de
la pli posta lernkomenco, char la Cv estas malpli granda, ghi ja dependas de
la agho. Pli junaj infanoj lernas mapli rapide. Do
komenci instrui fremdlingvon en unua au dua klaso de
la elementa lernejo estas granda tempoperdo, char la
infanoj lernos ghin du jarojn pli longe kaj rezulte
ili estos apenau iom pli bonaj ol tiuj, kiuj
komencas lerni ghin du jarojn pli poste.
B) HISTORIO DE LA GHISNUNAJ
EKSPERIMENTOJ LAU LA PADERBORNA MODELO DE LOI:
La unua projekteto,
kiu celis konstati, kiom influus al lernado de
fremdlingvoj la antaua lernado de la internacia
lingvo Esperanto estis efektivigita de prof. Istvan
Szerdahelyi en Budapest en 1970. Klaso da infanoj
lernis unue IL Esperanton kaj poste dispartighante
lernis chu la rusan, la anglan, germanan au francan.
Liaj konstatoj estis, ke la rusan oni lernis 25% pli
sukcese ol tiuj, kiuj antaue ne lernis Esperanton,
la germanan 30%, la anglan 40% kaj la francan 50%.
Sed la unua vera
eksperimento lau la Paderborna modelo kun preciza
mezurado kaj kalkulado lau antaue prezentitaj
formuloj estis entreprenita de prof. Helmar Frank en
Paderbornaj elementlernejoj en 1975 kaj 1976, en kiu
Esperanton lernis preskau 300 gelernantoj, parte unu
jaron kaj parte du jarojn kaj poste daurigis lerni
la anglan lingvon. Tiu eksperimento montris, ke tiuj
kiuj lernis E-on chirkau 100 lernhorojn dum du jaroj
havis 30% pli bonajn rezultojn ol la nelernintoj, dum
tiuj, kiuj lernis nur unu jaron havis jam 20% pli
bonan rezulton.
Preskau paralele kun
tiu eksperimento okazis de 1975-1977 eksperimento
organizita de ILEI (Internacia ligo de
Esperanto-Instruistoj) kaj gvidata de H. Sonnabend en
Belgio, Francio, Germanio, Greklando kaj Nederlando.
Ghi ne estis tre unuece kaj sammetode farita.
E. Geisler faris en
1979 finan esploron pri la angla scio de germana
grupo kaj atingis la serchatajn rezultojn. La faktoro
de kashita transfero K nur post 36 horoj da angla
instruado estis 1,16279 do 14 % pli bonaj che
infanoj, kiuj antaue lernis Esperanton ol en grupoj,
kiuj ne lernis E-on. La postaj mezuradoj montis
dauran pligrandigadon de la diferenco inter la
LOI-lernantoj kaj ne-LOI lernantoj. Shi kalkulis, ke
la LOI-lernantoj shparas 129 horojn da lernado, se la
tuta lerntempo estas 960 horoj. (Vd. Europa
dokumentaro, Nro 25/1980, pagho 4). Oni analizis la
rezultojn de tiuj infanoj ankau per notoj en aliaj
studobjektoj kaj konstatis pli bonajn rezultojn
ankau en lernobjektoj: gepatra lingvo (la germana),
matematiko kaj geografio. (Vd. Frank: Kybernetische
Paedagogik, Band 6, p. 424-436).
En la jaroj 1983-1985
instruistino Elizabeta Formaggio el Italio havis
dujaran kurson de Esperanto kun 25 gelernantoj en 3-a
kaj 4-a klaso de la baza itala lernejo Scuola
Elementare "Rocca" en San Salvatore de
Cogorno kaj faris ampleksan ekzamenon en majo 1985.
En marto 1988 shi faris samtipan ekzamenon pri la
franca kun la sama grupo kaj egale granda alia grupo,
kiu ne antaue lernis Esperanton. Shia rezulto meze
montris kashitan transferon k = 1,3 do pli-malpli
egalan kun la aliaj esploroj (Vidu E. Formaggio en
revuo Humankybernetik, Band 30, Kajero 4 (1989), p.
141-151.
Laste, de septembro
1994 ghis julio 1995 instruistino Ines Frank en
Germanio la samon faris en elementa lernejo en Oberndorf
am Neckar kun komence 38 kaj fine 20 gelernantoj de
kvara klaso. La testoj estos farataj fine de la kvina
klaso.
Aldone al tio necesas
mencii studon de prof. Yukio Fukuda el Japanio
"Zur rationalisierten Fremdsprach-Lehrplanung
unter Beruecksichtigung der (z.B. deutschen oder
japanischen) Muttersprache", Grundlagestudien
aus der Kybernetik und Geisteswissenschaft 21, 1980
(pagho 1-16), kiu argumentas, ke la LOI por lerni la
anglan pli utilas al infanoj, kies gepatra lingvo pli
diferencighas de la angla.
C) RAPORTO PRI LA
INTERNACIA EKSPERIMENTO PRI LA ROLO DE ESPERANTO KIEL
MODELLINGVO POR LERNI FREMDAJN LINGVOJN LAU LA
PADERBORNA MODELO ARANGHITA EN SLOVENIO, KROATIO KAJ
AUSTRIO EN 1994 KAJ 1995
1. Enkondukaj
konstatoj:
La eksperimenton
planis kaj ellaboris la projekton Interkulturo en
Maribor gvidata de Zlatko Tishljar. Subtenis la
projekton Pedagogia fakultato en Maribor kaj
prezentis ghin al la Ministerio por Sciencoj de
Respubliko Slovenio por financado en 1993.
La komenca tezo, kiun
la eksperimento volis pruvi estis, ke la lernantoj,
kiuj unue lernas 70 lernhorojn Esperanton poste tiom
pli rapide kaj sukcese lernos la anglan au germanan,
ke la efekto estos pli granda ol la investitaj
komencaj 70 horoj por lerni Esperanton. Por pruvi, ke
la tezo validas en diversaj landoj necesis la
eksperimenton efektivigi en almenau tri landoj.
Minimumo de anoncitaj
infanoj en unuopa grupo estis 10, kiuj lernos
Esperanton kaj estis necese tuj elekti saman nombron
da infanoj por kompara grupo kun la proksimume samaj
rezultoj el gepatra lingvo (kaj fremdlingvo en tiuj
lernejoj, kie la eksperimento komencighis en 5-a au
6-a klaso, char ili jam antaue lernis iom da
fremdlingvo).
2. Preparoj por la
eksperimento:
Kiam fine de 1993 la
Ministerio por Scienco de Respubliko Slovenio
akceptis financi la projekton dum 1994 kaj 1995,
estis elektitaj 4 lernejoj por la eksperimento:
a) Hauptschule II en
Deutschlandsberg (Austrio), duaj klasoj (sesa jaro
de lernejo),
b) Elementa lernejo
Prejhihov Voranc en Maribor (Slovenio), kvinaj
klasoj,
c) Elementa lernejo
Alojzije Stepinac en Zagreb (Kroatio) - 2 grupoj (la
unua en kvaraj klasoj kaj la dua en kvinaj)
d) Elementa lernejo en
Radlje ob Dravi (Slovenio) - kvaraj klasoj.
Al chiu el la grupoj
komence alighis inter minimume 13 kaj maksimume 20
infanoj, krom en Deutschlandsberg, kie estis 8
infanoj komence kaj fine de la eksperimento.
En la grupoj de Radlje
kaj Zagreb I (kvaraj klasoj) paralele kun la lernado
de Esperanto oni komencis lerni ankau fremdlingvon,
en lernejoj de Maribor kaj Zagreb (kvinaj klasoj) oni
lernis Esperanton, post kiam la infanoj jam lernis
unu jaron la anglan kaj en la austra lernejo oni
komencis lerni Esperanton, post kiam ili jam lernis
la anglan 2 jarojn.
Sekve la ideala
kondicho por LOI lau la Paderborna modelo, ke oni
unue lernu E-on kaj poste alian fremdlingvon ne estis
plenumita, krom en la du kvaraj klasoj. La kvinajn
klasojn oni povas ankau konsideri preskau en bona
kondicho, char la antaua lernado de la angla estis
nur unujara kaj praktike ne ankorau tre serioza.
Bedaurinde en Austrio ne eblis trovi alian lernejon
krom la menciitan, kie oni disponis pri instruistino
de la koncerna sesa klaso. Krome, ilia lerneja
sistemo, en kiu la elementa lernejo finighas post la
kvara klaso malebligas postajn esplorojn, se oni
instruas Esperanton en la tria au kvara klaso, char
en la kvina ili ne plu estas en la sama lernejo. Tial
ni tamen decidis testi tiun grupon, kiu lernis E-on
en 1993 en la 2-a (6-a jaro) klaso.
Ekzistis la identa
lernolibro lau la Zagreba metodo en chiuj tri
lingvoj (slovena, kroata kaj germana) kaj chiuj
grupoj povis lerni la saman materialon de Esperanto
fakte tre konvenan por la celo de la eksperimento, char
en la koncerna lernolibro jam en 5 unuaj lecionoj
estas instruataj chiuj gravaj gramatikaj reguloj de
Esperanto - kio ja devus faciligi la komprenon de la
gramatiko de aliaj lingvoj. Autoroj de la
Zagrebmetoda lernolibro estas: ZlatkoTishljar,
Spomenka Shtimec, Roger Imbert kaj Ivica Shpoljarec
(originale kroata eldono). Slovenan adapton faris
Branka Levachich kaj Janko Shtruc kaj la germanan
Josef Wesian kaj Vesna Burchards-Stanichich.
3. Efektivigo
de la eksperimento:
1. Kiel jam menciite:
8 gelernantoj de la dua klaso (sesa lernojaro) de
Hauptschule II en Deutschlandsberg (Austrio) lernis
Esperanton en 1993-a jaro (unuajn 30 instruhorojn
gvidis Zlatko Tishljar kaj la postajn 40 instruistino
de tiu lernejo H. Gross). En la jaroj 1994 kaj 1995
la gelernantoj estis testitaj pri la angla lingvo la
25-an de okt. 1994, la 20-an de marto 1995 kaj la
26-an de junio 1995. En la samaj tagoj la testojn de
la angla faris paralela kompara grupo de la samaghaj
8 gelernantoj, kiuj ne lernis antaue Esperanton.
2. Du grupoj en Zagreb
(Kroatio) kaj unu en Maribor (Slovenio) lernis
Esperanton en la dua duono de la lernojaro 1993/94,
de februaro ghis junio 1994. Ambau grupojn en Zagreb
gvidis instruistino Vera Roknich instruinte 70
horojn. La grupon en Maribor instruis Zlatko
Tishljar. La Zagrebaj grupoj komencis 20-ope kaj la
finon atingis po 10 gelernantoj en chiu el la grupoj.
La grupo en Maribor
estis en tiu periodo instruita dum nur 40
instruhoroj, kion finis 6 gelernantoj. Estis planite
daurigi en septembro, sed tiam la gelernantoj ne
volis plu daurigi. Tial necesis fari postajn testojn
kun ili malgrau tio, ke Esperanton ili ne lernis
sufiche longe. Al la testoj unu el la lernantinoj
entute neniam venis, sekve nur 5 gelernantoj estis
testitaj pri la anglaj scioj.
La testoj pri la angla
lingvo estis faritaj jene: - por la 4-aj klasanoj de
Zagreb (10 en la esperanta grupo kaj 10 en la kompara
neesperanta grupo) la 10-an de februaro 1995, la
19-an de majo 1995 kaj la 17-an de novembro 1995.
- por la 5-aj klasanoj
de Zagreb (10 en la esperanta grupo kaj 10 en kompara
neesperanta grupo) la 14-an de junio 1994, la 10-an
de marto 1995 kaj la 19-an de junio 1995,
- por la 5-aj klasanoj
de Maribor (5 en la esperanta grupo kaj 4 en la
neesperanta kompara grupo) la 21 -an de junio 1994,
la 2 3-an demarto 1995 kaj la 20-an de junio 1995).
La grupo de 4-aj
klasoj de la elementa lernejo en Radlje ob Dravi
lernis Esperanton 70 horojn de oktobro 1994 ghis
marto 1995, la lernadon finis 7 gelernantoj. La
instruisto estis Zlatko Tishljar kaj chiujn
instruhorojn sekvis instruistino de la lernejo Sonja
Vinshek. Testoj de la germana lingvo kun tiu grupo
estis faritaj kune kun same granda grupo de tiuj,
kiuj ne lernis Esperanton la 1-an de februaro 1995,
la 10-an de majo 1995 kaj la 8-an de novembro 1995.
Tiel estis entute
efektivigitaj po tri testoj de la angla por entute 33
lernintoj de Esperanto kaj 32 nelernintoj de
Esperanto. Krome estis efektivigitaj 3 testoj de la
germana lingvo por 7 gelernantoj, kiuj lernis
Esperanton kaj por 7, kiuj ne lernis ghin, do entute
por 40 gelernantoj, kiuj lernis E-on kaj 39, kiuj ne
lernis ghin.
Chiuj testoj konsistis
el 15 testfrazoj kaj por chiu testo estis faritaj
egale malfacilaj 2 versioj de la testo (A kaj B), por
ke estu malpli granda shanco por la gelernantoj
transskribadi unuj de la aliaj. Chiu el la 15
testfrazoj havis unu lokon malplenan kaj kvar eblajn
respondojn. Necesis elekti unu el la 4 respondoj, per
kiuj necesis kompletigi la mankantan lokon. Tiel
estis eble ricevi maksimume 15 punktojn por chiu
lernanto krom en 3 testoj de la angla (en unu estis
eblaj maksimume 17 punktoj kaj en aliaj du po 19
punktoj).
Tio signifas, ke Z.
Tishljar kaj helpantoj (Suzana Mati, Ivica Ivaci kaj
Maja Tishljar) ellaboris entute diversajn testojn por
la angla en la 4-a klaso, en la kvina kaj en la 7-a
klaso (tri diversaj por chiu testado kaj po 2
versioj), sekve entute 16 testoj kun po 15 demandoj,
1 kun 17 demandoj kaj du kun 19 demandoj.
Por la germana estis
ellaboritaj 3 testoj por la 4-a klaso po 15 demandoj.
Entute estis
ellaboritaj 24 demandaroj kun 360 testofrazoj kaj
1440 eblaj respondoj.
Jen ekzemplo de
demandaro de la germana lingvo por la kvara klaso:
3. TESTO (GERMANA),
4/5 klaso A
1. Monika ist
in______Kuche.
a) der
b) die
c) das
d) dem
2. Thomas______zehn
Mark.
a) habt
b) hat
c) hast
d) haben
3. ______ist Peter? Er
ist im Wohnzimmer.
a) Was
b) Wer
c) Wo
d) Wie
4) Lidia kommt
______vier Uhr.
a) ob
b) in
c) um
d) auf
5) Ich ______drei Tage
im Haus bleiben.
a) muss
b) musst
c) mussen
d) musst
6) Ich fahre mit dem
Zug_____________Osterreich.
a) auf
b) mit
c) ohne
d) nach
7)_____________du
morgen mit dem Auto?
a) Was
b) Spazieren
c) Fahre
d) Fahrst
8______________den
Ball in die Hand!
a) Nehme
b) Nehmen
c) Nimm
d) Geh
9) Heidi und
Peter_____________Fuflball.
a) spielen
b) fahren
c) habt
d) spielt
10.
Was_____________Mutti machen?
a) wollen
b) will
c) spielt
d) in
11______________Kino
lauft ein Film.
a) In
b) Durch
c) Im
d) Ja
12. Nein, ich
komme_____________
a) ja
b) nein
c) bitte
d) nicht
13. Das mache
ich_____________Hause.
a) zu
b) bei
c) in
d) wo
14.Wie heisst_____________Freundin?
a) dein
b) deine
c) um
d) deiner
15. Der Zucker ist
fur_____________
a) ich
b)du
c) dich
d) mein
Kaj jen ekzemplo de la
angla testo por la 7-a klaso:
3-A TESTO ANGLA 7/8-A
KLASO A
1. My uncle lives in
Italy. He is an_____________
a) Italy
b) Italy man
c) Italians
d) Italian
2. If it
rains,_____________stay at home.
a) I
b) I'll
c) I am
d) I have
3. My
purse_____________by a thief.
a) was stolen
b) steal
c) stolen
c) was stole
4) If I won a million
dollar,_____________around the world.
a) I travelled
b) I would travel
c) I travell
d) to travel
5) John has got a
cat_____________is called Pike.
a) who
b) when
c) which
d) -
6. She always cooks
lunch by_____________
a) herself
b) her
c) she
d) hers
7.I felt the
ghost_____________my hand.
a) touch
b) is touching
c) to touch
d) touching
8. She_____________in
that house for 8 years.
a) was living
b) lived
c) has been living
d) live
9. Mary: "I like
this house very much."
Mary said she_____________that house very much.
a) liking
b) liked
c) has liked
d) was liking
10. Mrs. Brown is
looking_____________an elegant dress.
a) for
b) in
c) on
d) from
11. Your shirt
is_____________than mine.
a) short
b) shortest
c) as short
d) shorter
12. Are you
good_____________Maths?
a) for
b) in
c) at
d) on
13. You have to show
your passport after_____________
a) landing
b) land
c) is land
d) landed
14.1 haven't seen my
sister_____________a week.
a) since
b) for
c) -
d) at
15. The
skyscraper_____________by the builders.
a) was build
b) is building
c) builded
d) was built
16. WRITE IRREGULAR
FORMS!
THROW
WEAR
BREAK
GO
La testoj estis
produktitaj por la scinivelo, kiun la testatoj havis
en la momento de la testado.
4. Metodologio de
kalkulado de la rezultoj:
La tuta eksperimento
estis planita lau la metodologio de kibemetika
pedagogio de prof. Helmar Frank aplikante la tiel
nomatan paderbornan modelon. La testoj estis
ellaboritaj tiel, ke oni povu ekzakte kompari la
rezultojn kaj matematike kalkuli la kashitan
transferon kaj procentajhojn de plifaciligo au
malplifaciligo de la lingvolernado.
La baza formulo, lau
kill ni kalkulis la faktoron de la kashita transfero
K estas:
(Chio
en procentoj)
u = nescio en
averagha procento de la kompara grupo (kiuj ne lernis
Esperanton),
u* = nescio en
averagha procento de lernintoj de Esperanto
Indekso o = signifas
komencan punkton (nulan tempon antau la lernado de
Esperanto au unuan teston)
Indekso t = signifas
pli postan teston (post iom da tempo).
Ekz. se ni sumas la
ghustajn respondojn de chiuj gelernantoj en unu
grupo, dividas ilin per nombro de la lernantoj kaj
per nombro de maksimumaj eblaj punktoj, ni ricevos la
averaghan scion. Tion ni multiplikas per 100 kaj
ricevas la averaghan procenton de la scio. Por ricevi
la procenton de la nescio ni devas subtrahi tiun
procenton de 100. Tiel ni ricevos la valoron de U.
Ekz. 10 gelernantoj kune ricevis 112 punktojn (112
ghustaj respondoj) el maksimume eblaj 150, char chiu
demandilo havis 15 demandojn. Averaghe do 11,2
punktoj po lernanto.
Tion ni dividas per 15
(nombro de demandoj en enketilo) kaj multiplikas per
100. Tiel ni ricevis la averaghan procenton de la
scio 74,66%. La averagha nescio U = 100 - 74,66 =
25,34%.
Tiel ni elkalkulas
chiujn kvar U (nescion en la komenca fazo de ambau
grupoj kaj nescion en la momento de la testo de
ambau grupoj) kaj kalkulas lau la supra formulo la
logaritmojn por ricevi la faktoron K de la kashita
transfero. Por ricevi la efektivan procentajhon, lau
kiu la esperanta grupo lernas pli sukcese la anglan
ol la neesperanta (se K estas pli granda ol 1)
necesas apliki la jenan formulon:
p = (1-
1/K)100.
Se temas pri relative
malgranda K, la procentajho preskau samegalas kun la
decimalaj punktoj post 1, ekz. se K = 1,13 la
procentajho P = 12-13%. Sed ju pli granda estas K, la
diferencoj estas chiam pli grandaj.
Pro tio, ke neniu
grupo lernis Esperanton antau la lernado de la alia
fremdlingvo, kio estus ideala por la paderborna
modelo, ni decidis kalkuli la kashitan transferon
inter teoria nula punkto (ekz. tempo antau la
lernado de la angla kaj Esperanto, kiam lausupoze
ambau grupoj sciis neniom da angla do iliaj nescioj
estis egale grandaj u0 = u0* = 1) kaj la postaj testoj. Ni
nomas tiujn kashitajn transferojn: K01 (inter teoria
nula punkto kaj unua testo), K02 (inter nula punkto
kaj dua testo) kaj K03 (inter nula punkto kaj la tria
testo).
Por kontrola celo ni
kalkulis ankau la kashitan transferon inter la unua
kaj la tria testo, kiun ni nomis K13.
5. La rezultoj:
I-a grupo (4-a
klaso, germana lingvo, Radlje ob Dravi, Slovenio)
| l.Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
a)
Esperanto lernantoj:
|
7 |
70 el 105
eblaj |
10 |
K01 = 1,56 |
36% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
7 |
53 el 105
eblaj |
7,57 |
|
|
| 2. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
6 |
44 el 90
eblaj |
7,33 |
K02=2,397 |
58,3% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
6 |
22 el 90
eblaj |
3,66 |
|
|
| 3. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
6 |
50 el 90
eblaj |
8,33 |
K03=1,646 |
39,2% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
6 |
35 el 90
eblaj |
5,83 |
|
|
K13 = 1,375
P13 = 27,3%
Averagha procentajho
de pliboneco de E-lernantoj el chiuj 4 rezultoj estas
40,2%.
II-a grupo (4-a
klaso, angla lingvo, Zagreb, Kroatio)
| l.Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
a)
Esperanto lernantoj:
|
16 |
172 el 240
eblaj |
10,75 |
K01 = 1,194 |
16,3% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
16 |
168 el 240
eblaj |
10,5 |
|
|
| 2. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
13 |
169 el 195
eblaj |
13,0 |
K02=1,038 |
3,7% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
14 |
177 el 210
eblaj |
12,64 |
|
|
| 3. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
10 |
137 el 150
eblaj |
13,7 |
K03=1,456 |
31,3% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
9 |
110 el 135
eblaj |
12,2 |
|
|
K13 = 2,256
P13 = 55,7%
Averagha procentajho
de la pliboneco de Esperanto-lernantoj estas 26,75%.
III-a grupo (5-a
klaso, angla lingvo, Zagreb, Kroatio)
| l.Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
a)
Esperanto lernantoj:
|
10 |
133 el 150
eblaj |
13,3 |
K01 = 1,00 |
0% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
10 |
133 el 150
eblaj |
13,3 |
|
|
| 2. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
10 |
132 el 150
eblaj |
13,2 |
K02=0,921 |
-8,53% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
10 |
135 el 150
eblaj |
13,5 |
|
|
| 3. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
10 |
136 el 150
eblaj |
13,6 |
K03=1,118 |
10,5% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
10 |
132 el 150
eblaj |
13,2 |
|
|
K13 = 1,422
P13 = 29,6%
Averagha procentajho
de la pliboneco de Esperanto-lernantoj estas 7,9%.
IV-a grupo (5-a
klaso, angla lingvo, Maribor, Slovenio)
| l.Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
a)
Esperanto lernantoj:
|
5 |
64 el 85
eblaj |
12,8 |
K01 = 1,099 |
9,1% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
4 |
49 el 68
eblaj |
12,25 |
|
|
| 2. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
5 |
63 el 75
eblaj |
12,6 |
K02=0,955 |
-4,7% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
5 |
64 el 75
eblaj |
12,8 |
|
|
| 3. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
5 |
60 el 75
eblaj |
12,0 |
K03=0,637 |
-56,9% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
5 |
69 el 75
eblaj |
13,8 |
|
|
K13 = 0,54
P13 = -85,1%
En chi tiu grupo
average la neesperantistoj estis je 34,3% pli bonaj
ol la esperanto-lernantoj!!
V. Grupo (6-a
klaso, angla lingvo, Deutschlandsberg, Austrio)
| l.Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
a)
Esperanto lernantoj:
|
8 |
102 el 120
eblaj |
12,75 |
K01 = 1,24 |
19,3% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
8 |
94 el 120
eblaj |
11,75 |
|
|
| 2. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
6 |
97 el 114
eblaj |
16,17 |
K02=1,05 |
4,8% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
6 |
95 el 114
eblaj |
15,90 |
|
|
| 3. Testo: |
Nombro: |
Ghustaj
respondoj de la tuta grupo |
Meze po
lernanto |
K (kashita
transfero) |
P(procento de
pliboneco de E) |
| a) Esperanto
lernantoj: |
7 |
120 el 133
eblaj |
17,14 |
K03=1,227 |
18,5% |
| b) NeEsperanto
lernantoj |
7 |
113 el 135
eblaj |
16,14 |
|
|
K13 = 1,173
P13 = 14,7%
Averagha procentajho
de la pliboneco de Esperanto-lernantoj estas 14,32%.
6. Interpreto de la
rezultoj:
La IV. grupo estas la
nura, kiu montras negativajn rezultojn. Estas kelkaj
kauzoj, pro kiuj ni devas tiun chi grupon forigi el
la eksperimento. Jen la kauzoj: tiu grupo estis la
nura, kiu ne havis plenajn 70 horojn da lernado de
Esperanto, sed nur 40. La testojn faris nur 5
lernantinoj, en la unua testo nur 4, kio estas tro
malgranda nombro. Nome sufichus, ke nur unu el la
lernantoj havu nur 2 pliajn ghustajn respondojn, por
ke la rezulto estu tute inversa. Krome montrighis en
la fino, ke 2 el la lernantinoj de la kompara
(neesperanta) grupo lernadis aparte ekster la lernejo
en aldona kurso la anglan lingvon. Tial ni decidis ne
uzi chi tiun grupon en la finaj konkludoj.
Che chiuj aliaj grupoj
estas evidente videbla pozitiva rezulto, nome chie,
krom en unu kazo la kashita transfero K estas pli
granda ol nulo. La plej interesaj estas la kashitaj
transferoj K03 kaj K13, char ili montras la rezultojn
atingitajn en la plej granda tempa distanco. Tiu
kashita transfero por chiuj 4 grupoj estas K03 =
1,646; 1,456; 1,118 kaj 1,227 au averaghe K03 =
1,3725 kaj sekve la procentajho de pliboneco che la
esperanto-grupoj estas P03 = 27,15%.
K13 = 1,375; 2,256;
1,422 kaj 1,173. Averaghe K13 = 1,556. P13 = 35,7%.
Se ni forigas
ekstremajn rezultojn (la plej malbonan kaj la plej
bonan) por ankorau pli malgrandigi la shancon, ke
eventuala hazardo ludu rolon en la rezultoj, la
averagha K03 = 1,3415, P03 = 25,5% kaj K13 = 1,398,
P13 = 28,5%. Do ankau en tiu kazo la rezultoj estas
praktike tre similaj kun la supre konstatitaj.
Eblas konkludi, ke
efektive tiuj, kiuj lernis 70 horojn la internacian
lingvon plirapidighas poste en la lernado de la
angla, respektive la germana je proksimume 25-30%, kio
signifas, ke post 2 jaroj da lernado de la fremda
lingvo ili scias 50-60 % pli bone ol tiuj, kiuj ne
lernis Esperanton. Char la fremdan lingvon oni lernas
3 horojn semajne, do 120 horojn jare au 240 horojn
dum 2 jaroj, la shparo estas pli ol 120 horoj. Sekve
la investitaj 70 horoj de la internacia lingvo
kompensighas jam post malpli ol 2 jaroj de la
fremdlingva lernado. Kvankam chi tiu esploro ne povas
esti akceptita kiel komplete science fidinda chefe
pro tro malgranda nombro da partoprenintoj, ankau
pro tio, ke partoprenis la volontuloj kaj ne
averaghaj gelernantoj, kaj ankau pro tio, ke temis
pri neegala agho (unuj en la 4-aj klasoj, aliaj en la
kvinaj kaj triaj en la 6-aj) - estas sendube
konfirmita la tezo, ke la antaua lernado de
Esperanto plirapidigas la lernadon de aliaj
fremdlingvoj en grado, kiu kompensighas jam post
malpli ol du jaroj. La tezo konfirmighis ankau
tiusence, ke tio validas por diversaj nacioj (char
partoprenis en la eksperimento gelernantoj kun tri
gepatraj lingvoj (kroata, slovena kaj germana). Sed
la efekto ne estis la sama. La germanlingvanoj havis
malpli altan kashitan transferon ol la slavoj
(austroj meze lernas la anglan pli bone je 14,3% kaj
kroatoj je 31%). Tio konfirmas la argumentadon de
prof. Y. Fukuda en la scienca traktajho de 1980 pri
tio, ke pli bonajn rezultojn atingas tiuj, kies
lingvoj estas pli diferencaj de la angla (vidu:
literaturon). Interesa estas ankau la fakto, ke la
germanlingvanoj lernis la anglan per 14% pli bone ol
la neesperanton-lernantoj, char tute la saman
procenton ricevis ankau s-ino E. Geisler, kiu
esploris germanan grupon en la eksperimento de ILEI
(vidu: literaturo: Geisler, Sonnabend).
D) PROPONO POR
ORGANIZO DE SCIENCE PLENE FIDINDA PROPEDEUTIKA
EKSPERIMENTO BAZE DE LA SPERTOJ EL CHI TIU
EKSPERIMENTO (1993-1995) POR PRUVI LA VALORON DE
ESPERANTO KIEL MODELLINGVO POR POSTA PLI RAPIDA
LERNADO DE FREMDLINGVOJ
SLOVENIO - AUSTRIO
1997-1999
Por plene komplete
science konfirmi la rezultojn de la eksperimento el
1993-1995 kaj ricevi vere science fidindajn rezultojn
necesas fari pli grandan eksperimenton kun partopreno
de minimume 100 gelernantoj kaj kun partopreno de
kompletaj klasoj (ne volontuloj) kaj en minimume 2
landoj.
A) Problemoj
solvendaj:
Organizante tian
eksperimenton oni renkontas multegajn organizajn
komplikajhojn.
Unue: la lernejaj
sistemoj estas tre diversaj de lando al lando. En
Austrio ekz. la baza lernejo finighas post la 4-a
klaso, en Italio post la kvina kaj en Slovenio post
la 8-a. Plej ofte oni komencas lerni la fremdajn
lingvojn en la 4-a klaso de la baza lernejo.
Due: por ricevi vere
sciencajn rezultojn oni devus testi la gelernantojn
pri la fremdaj lingvoj almenau 3 jarojn post la
lemado de Esperanto, kiu devus okazi antau la
lernado de fremdlingvo. Tio estas preskau tute ne
ebla en landoj, kie jam post la kvara au kvina klaso
la infanoj forlasas la lernejon kaj disiras al multaj
diversaj pli superaj lernejoj.
Trie: Por atingi la
permeson necesas aproboj ekde lerneja ministerio de
la shtato ghis lerneja direktoro kaj gepatroj de la
koncernaj infanoj. Se oni volas atingi tion por
starti samtempe en kelkaj landoj, tio estas organize
praktike neebla.
Kvare: La instruistoj
de Esperanto devas esti lau preskau chiuj landaj
leghoj oficialaj instruistoj de la koncernaj
lernejoj, kiuj havas diplomojn de instruistoj en la
konceraj landoj. Tiajn oni havas en vere malmultaj
shtatoj.
Kvine: stimuli la
infanojn, ke ili restu ghis la fino en la kurso de
Esperanto estas treege malfacile. En la praktiko
montrighis, ke preskau chiam pli ol 50% de la
komencintoj ne atingis la finon.
B) Projektprincipoj,
lau kiuj eblus venki chiujn menciitajn problemojn
kaj realigi pli grandan eksperimenton dum ne tro
longaj preparoj:
1. Organizi
eksperimenton nur en 2 najbaraj landoj kun neparencaj
gepatraj lingvoj. Tio ebligas relative rapidan
atingon de la necesaj aproboj (de nur du
ministerioj).
2. Organizi ghin en po
3 urboj che la landlimo tiel, ke chiu lernejo havu
paran lernejon en najbara lando tre proksiman
(maksimume je 50-kilometra foro). Tio ebligos
plifortigon de la stimulo de la gelernantoj, char dum
la E-lernado ili kelkfoje reciproke vizitos sin kaj
povos uzi E-on en reciproka kontaktado. Krome, tio
faciligos la problemon de la manko de profesiaj
instruistoj, char tiel eksterlanda instruisto povas
instrui en najbara lando en komunaj kursoj. En tia
kazo oni ne postulas diplomon.
3. Oni elektu po 1
kompletan klason de kvina lernojaro po proksimume 30
gelernantoj en chiu lernejo. Tiel oni ebligos
senghenan sekvadon de la rezultoj dum postaj tri
jaroj, char en chiuj lernejaj sistemoj la infanoj
restas ekde la kvina lernojaro minimume 3-4 jarojn en
la sama lernejo kaj ricevos entute proksimume 100
lernantojn en unu lando kaj 100 en la alia do entute
200 lernantojn, kiuj lernos Esperanton kaj kies
postan lernadon de fremdlingvo oni testos kune kun
aliaj 200 infanoj, kiuj ne lernos E-on.
4. Tie, kie Esperanton
ne instruas profesia instruisto necesas, ke la
lernejo delegu iun lernejan profesian instruiston,
kiu cheesru en chiuj instruhoroj lernante la lingvon
mem kaj zorgante pri baza disciplino.
5. La testojn de la
fremdlingvo (angla au germana) oni faru kun pli da
demandoj (ekz. 60 au pli en chiu testo) tiel, ke la
diferencoj estu pli distingeblaj kaj en minimume tri
samgrade malfacilaj sed diversaj testoj por eviti
transskribadon.
C) Konkreta
projektpropono:
La projekton
efektivigi en suda Austrio kaj norda Slovenio, en
tri urbetoj en Austrio: Deutschlandsberg, Leibnitz
kaj Radkersburg kaj tri en Slovenio: Radlje, Pesnica
kaj Radgona. De Deutsclandsberg ghis Radlje estas 40
km, de Leibnitz ghis Pesnica estas 30 km, Radkersburg
kaj Radgona estas la sama urbo dividita nur per
rivero, kiu estas shtata landlimo. En chiuj 6 urboj
jam estas faritaj unuaj oficialaj kontaktoj en
lernejoj au urbaj administracioj do la subteno de
lernejaj instancoj estus tuj ricevebla same kiel tiu
en la lernejaj ministerioj. En Slovenio oni ne
postulas, ke en tiaj eksperimentoj la instruisto estu
profesiulo kaj oni havas bonajn E-instruistojn. En
Austrio oni trovos kompromison. En Deutschlandsberg
trovighas instruistino kaj al Leibnitz kaj
Radkersburg povus vojaghi instruistoj el Graz au el
Maribor.
En Maribor trovighas
profesia institucio, kiu okupighas pri Esperanto kaj
instruado, Inter-kulturo, kiu povus chion bone
organize prepari kaj startigi en autuno 1997. La
E-kursoj daurus ghis junio 1998. La testoj pri la
fremdlingvo okazus antau la E-lernado do en autuno
1997 kaj poste fine de 1998, kaj fine de 1999, kiam
la eksperimento finighus. La profesian pedagogian
kontrolon farus profesora komisiono de la Pedagogia
fakultato de Maribor kaj de Instituto por Pedagogio
de Graz. Aparta fakgrupo ellaborus la testojn kaj
Inter-kulturo efektivigus la testadon kaj en la fino
farus la raportojn kaj kalkulus la rezultojn.
Finkontrolon de la raporto farus AIS sub la gvido de
prof. Helmar Frank.
E) LITERATURO
Helmar Frank:
Kibernetike-pedagogia teorio de la Lingvo-Orientiga
Instruado, Kybernetische
Paedagogik/Klerigkibernetiko, Band 6, paghoj 311-331,
Paderborn 1993
Helmar Frank:
Propedeutika valoro de la Internacia Lingvo,
Kybernetische Paedagogik / Klerigkibernetiko, Band 6,
paghoj 424-442, Paderborn 1993
H.Frank kaj E.
Formaggio: La profito el propedeutika (speciale
lingvo-orientiga) instruado depende de ago kaj
transfero, Grkg/Humankybernetik, Band 33, Kajero 4
(1992), p. 164-174
Yukio Fukuda: Zur
rationalisierten Fremdsprach-Lehrplanung unter
Beruecksichtigung der (z.B. deutschen oder
japanischen) Muttersprache. Grundlagenstudien aus
Kybernetik und Geisteswissenschaft 21, p. 1-16, 1980
Istvan Szerdahely: La
didaktika loko de la Internacia Lingvo en la sistemo
de lernejaj studobjektoj, En Internacia Pedagogia
revuo, kajero 0,1979
Helmut Sonnabend:
Esperanto: lerneja eksperimento. Raporto, analizo,
konkludo, Edistudio, Pisa 1979
Evelyn Geisler: La
unuaj mezuradoj pri la lernplifaciligo inter la
Internacia kaj la Angla lingvoj, Europa Dokumentaro
21/1979, p. 9-10
Evelyn Geisler:
Mezurado de la lernplifaciligo de la angla pro ILo,
Europa Dokumentaro, Nro 25/1980, pagho 4
Elisabetta Formaggio:
Lerneja eksperimento pri lernfacileco kaj transfero
en la fremdlingvoinstruado, Grkg/Humankybernetik,
Band 30, Kajero4(1989), p.141-151.
Ines Frank: Raporto
pri instruado de Esperanto en elementa lernejo en
Oberndorf am Neckar (1994/95)
Zlatko Tishljar:
Raporto pri la 14-taga eksperimento pri rapida
Esperanto-lernado en Deutschlandsberg kaj Radlje,
Inter-kulturo, Maribor 1993