MONDA MERKATO DONAS PERSPEKTIVON

Internacia Kultura Servo el Zagrebo planis eldoni libron kun opinioj de multaj esperantistoj pri la ghisnunaj kauzoj de nekontentiga sukceso de la Esperanto-Movado kaj pri strategio por la dua jarcento de nia lingvo. Bedaurinde, reagis al la anonco nur dek personoj, pro kio la libro ne povas aperi, sed la opinioj esprimitaj en tiu deko da enketiloj estas tre interesaj kaj indaj, ke oni analizu ilin. Tial en chi tiu artikolo mi klopodas informi pli vastan legantaron pri la vidpunktoj gravaj por eventuale iniciati plian pensintershanghon, el kiu kristalighu pli klara vojkoncepto por la antau ni trovighantaj jardekoj.

Unue mi diru, ke inter la enketiloj trovighas tiuj de kelkaj kulture gravaj aktivuloj por la Movado kiel sinjorino M. Boulton kaj sinjoroj G. Lagrange kaj G. Pirlot - sed ne malpli interesajn ideojn mi povis trovi ankau en leteroj de aliaj gesinjoroj.

La unua demando traktis la kauzojn de la ghisnuna nesuficha sukceso rilate la disvastighadon kaj uzon de Esperanto. La respondoj preskau unuece montras, ke la kauzoj estas chefe internaj (en la Movado), char chiuj insistas pri la manko de praktika valoro, la manko de komerca rilato al tiu "ekonomia komunikrimedo", la troa sektismo kaj idealismigo, kiuj kauzas, ke uzi Esperanton eblas nur en "fermita medio". Ne malpli gravaj estas la internaj movadaj kvereloj kaj malunueco. Oni trovas ankau jenajn opiniojn: "Ne filozofii sed ekonomii", "La esperantismo estas chiam malpli kredinda". Tamen trovighas ankau chi tiaj konstatoj: "Malgrau chio por realisto la atingajhoj de Esperanto ghis nun ne estas malsukceso", "La homaro opinias la nunan staton kun tradukistoj kaj interpretistoj kontentiga".

Eksteraj kauzoj estas "persekutoj, mokoj, burokrataj malhelpajhoj". Kelkaj ech rimarkas, ke mankas serioza plano por internacia disvastigado, au ke devus ekzisti internacia lernolibro uzata en diversaj landoj. Nature, ankau la konstato "ke la Movado ne havas sufichan monon" ne estas sen signifo.

Shajnas al mi, ke tiuj chi nemultaj opinioj tamen estas tre trafaj. Nome, la Movado per sia "ideologio" arigas chefe homojn, kiuj malshatas okupighi pri kruda ekonomio kaj "malpura" komerco, sed shatas babili kaj filozofiumi. Homoj, kiuj riskus sian ekonomian statuson au decidus entrepreni komercan agadon, en kiu iliaj vivenspezoj dependos de io rilatanta al Esperanto estas apenau troveblaj, sed ankau inter ili grandega plimulto komercas ene de la Movado - ne sur la ghenerala merkato.

Tio el la Movado faris respektindan spiritan socian fenomenon, sed apenau kapablan vivi sur tiu chi reala terglobo. Oni povas konstati, ke dum cent jaroj Esperanto atingis multon, evoluis kiel lingvo, farighis neneglektebla unika homara fakto - sed por ke ghi farighu reala faktoro ghi devas ekhavi valoron sur la monda merkato. Kiel surmerkatigi chi tiun "varon", kiel interesigi por ghi komercistojn, homojn, kiujn ni nun en la Movado ne havas, shajnas esenca problemo solvenda.

La dua demando en la enketilo estis: Kiaj estas la nunaj gheneralaj cirkonstancoj, kiuj kondichas la estonton? Respondoj chi tie montras kelkajn tendencojn, kiuj estas esencaj por la nuna epoko kaj gravaj por la estonto:

1. La mondo chiam pli rapide shanghighadas kaj konstante akceptas novajn fenomenojn. Teknologiaj kaj teknikaj novajhoj rapide detruas diversajn antaujughojn kaj donas grandajn shancojn ankau al Esperanto.

2. La politikaj shanghoj, kvankam multrilate turbulentaj kaj dangheraj, tamen principe direktighis al pli rapida akiro de liberecoj kaj pli rapida integrigo de Afriko, Arabio, Latinameriko en la mondan evoluon.

3. Chio tio chiam pli evidente montras al la nesolvita problemo de internacia komunikado.

4. Al Esperanto tamen konkurencas chiam pli kelkaj aliaj solvoj kiel la plifortighanta rolo de la angla, komputiloj en parta tradukado, diversaj teknikaj solvoj en pli efikaj tradukservoj ktp.

Chio chi diras al ni, ke la tempo estas chiam pli konvena por Esperanto, sed ghi ne permesas nedecidemon kaj atendon. Aliaj solvoj - ne tiel elegantaj kiel la nia - per helpo de tekniko tamen povos tiom penetri sur la merkaton, ke apenau eblos plu forigi ilin, se ni nur deflanke observos la evoluon.

Kaj fine la tria demando estis: Kiujn strategiojn ni devus apliki por la jarcento antau ni? La respondoj chi tie shajnas al mi iom malpli interesaj ol la antauaj. Ili estas simple konsekvenco de la du antauaj demandoj. "Nepras realismo kia ekz. che AIS San Marino" (Pirlot) au "Ni celu pash-post-pashan progreson" (Lagrange) estas unuaj avertoj. Sekvas diversaj proponoj pri chefe novaj aplikendoj de Esperanto: krei novajn servojn, entreprenojn en profitaj kampoj, plue klopodi penetri lernejajn sistemojn kun la celo per Esperanto akiri diplomojn, lanchi ampleksan adresaron de fakuloj, persvadi UEA fondi internacian komercan entreprenon, stimuli interuniversitatan kunlaboron, modernigi informadon (ekz. video-kasedoj k.s.), organizi distancan transliman instruadon por internaciaj grupoj per modernaj komunikretoj, fondi tradukentreprenojn kun Esperanto kiel intera lingvo, entreprenojn por diversaj formoj de turismo.

Evidentas, ke granda plimulto konscias pri la nepreco, ke Esperanto farighu komerce utila varo, sed ke necesas ankau daure klopodi agi al internaciaj instancoj kaj al lernejaj sistemoj. Mi plene apogas tian duflankan komprenon. Sed ech en la kampo, en kiu ni multon faris ghis nun (klopodoj oficialigi Esperanton en shtatoj au internaciaj organizajhoj), ni estas tute nesufiche organizitaj kaj mallaboremaj. Okazas senchese internaciaj konferencoj, kie oni traktas ankau la problemojn de internacia komunikado, en kiuj neniu esperantisto cheestas pro neinformiteco. UEA devus establi pli efikan reton por ekscii, kie kaj kiam okazos internaciaj konferencoj gravaj por ni.

La dua gravega kampo - fondi komercajn entreprenojn, en kiuj Esperanto estas profitiga - ghis nun ne serioze estis plugata - ghi dependas de personoj sufiche kuraghaj kaj havantaj almenau iom da kapitalo. Cetere, tio ech ne estas kampo de la Movado, sed de la mekanismoj sur la libera merkato. Tamen tiu merkato devos uzi servojn de la nuna Movado: lingvajn, terminologiajn, universitatajn, akademiajn. Se la Movado volas esti pagata por tiuj servoj, ghi devas stimuli la merkatan evoluon. Eble la nuna disfalo de socialismo estas iusence bona kondicho. Nun multaj esperantistoj el la t.n. eksa orienta bloko restas sen klasikaj shtataj enspezoj, kiuj malstimulis entreprenemon. Eble inter tiuj amasoj trovighas sufiche granda kvanto da kapablaj entreprenistoj, sed plej ofte sen kapitalo. Chu eble la okcidenta esperantistaro, la okcidenta Movado ne povus inventi iun kapitalisman manieron kolekti kapitalon kaj disponigi al orientaj entreprenistoj sub certaj kondichoj? Mi mem estas "orientano" kaj ne konas bone la investmekanismojn de la "sana" merkato. Sed mi certas, ke relative malgrandaj privataj fondusoj de esperantistoj el okcidento nun trovighantaj che UEA, kelkaj landaj asocioj kaj kelkaj privataj asocioj, samkiel iu nova strategio pligrandigi tiujn fondusojn, povus alporti gravajn profitojn, se uzataj de kapablaj komerchomoj. Kaj en la okcidenta Movado ni havas ekonomikajn fakulojn, kiuj sendube povus bone projekti tian investciklon.

Esperanto-Revuo, julio-augusto 1991