11. POTENCO
La homa socio kiel aparta
organismo en kiu unuopa homo estas chelo kun difinita
funkcio, sed organismo kiu ankau dinamismas en la
tempo (evoluas, kreskas kaj malkreskas) estas
karakterizata de tio ke la rolon kiun unuopulo havas
en la socia organizo determinas du faktoroj:
a) herede-familiaj kaj
b) soci-politikaj.
La pozicio de homo
definitivighas en lia plenkreskula agho. Dum la
kreskoperiodo iom post iom per interinfluo de la du
specoj da faktoroj elformighas lia pozicio.
luj homoj farighas eroj en la
"motoroj", en la sociaj muskoloj - homoj
kiuj agos obee, faros agadojn pri kiuj decidos aliaj.
Aliaj homoj observados la eksteron kaj la internon de
la socio kaj informos pri tio la decidulojn - ili
plenumos la rolon de sensiloj. La triaj decidados,
ili havos la rolon de la cerbo. La socio
shanghighadas kaj iuj "cheloj" forlasas iun
funkcion, transiras en alian ktp. Tiel unusama
persono povas, sed ne devas resti .ium la tuta vivo
en la sama funkcio.
La diferenco kiu karakterizas
personojn en decidaj funkcioj (cerbaj), disde aliaj
("sensaj" kaj "muskolaj") estas
en la grado de potenco kiun ili posedas.
La potenco estas potenciala
povo kauzi perforton kontrau tiuj kiuj ne obeas al la
decidoj de la potenchavantoj au povo kauzi
malbonighon de iuj ekzistantaj cirkonstancoj
(interesoj, avantaghoj) de la subuloj.
Che la homoj, pro la nefiksita
loko rilate la pozicion en la socio, ne estas
definitivaj funkcioj. Tial chiu homo havas certan
kvanton da potenco - iuj tre grandan, iuj tre
malgrandan.
La potenco rilatas au al la
makrosistemo (al la socio) lau certa hierarkio au al
la mikrosistemo (al la familio).
En la makrosistemo la potenco
rilatas al homgrupoj en la laborloko, en pli supera
labororganizo, en loka, urba, shtata au internacia
politika organizo. En la mikrosistemo la gepatroj
estras (havas potencon) la infanojn,
"chelojn" sen potenco, kiuj nur evoluas por
akiri certan potencon pli poste.
La hered-familiaj faktoroj kiuj
influas al la akiro de la potenco estas la denaska
fizika kapablo kaj la familia aparteno. Infano
talenta kaj pli inteligenta havas pli da shancoj ol
la netalenta. Sed ankau infano naskita en familio de
potenculoj havas pli da shancoj ol tiu naskita che
senpotenculoj, char ghi lernas de sia frua agho pri
la maniero superi aliajn - lernas la uzon de la
potenco au la fakojn kiuj specialigas por plia
potenco.
La soci-politikaj faktoroj
eshtas la faktoroj eksteraj kiel ekz. certaj
politik-ekonomiaj cirkonstancoj, certa persona
motivo, fontanta el idealismo au religia kredo
miksitaj kun psikologiaj faktoroj
("kompleksoj"). Junulo frue okupighanta pri
amatora organiza laboro en iu sporta klubo au skolta
organizo kun certagrada sukceso rilatigos siajn
idealismojn kun la celoj de tiu organizo kaj estos
forte motivita plulabori organize. Se li daure havos
sukcesojn, li ligos ankau sian personan kredon kaj
siajn psikologiajn "kompleksojn" al la
kreskanta potenco kiun li akirados pli kaj pli super
la grupo kiun li organizas. Li chiam pli pasie
okupighos pri socia organizado, do, politiko.
Oftfoje sufichas ke en certaj
perturbaj socihistoriaj shanghperiodoj iuj personoj
sen efektivaj organizaj kapabloj sed kun ambicioj
(dezirego al potenco pro psikologiaj motivoj kaj pro
manko de ghi en la ghistiama vivo) per hazardo, per
riska decido, akiras grandan potencon. Tiuj personoj
same kiel la jenaj kiuj akiris la potencon lau la
familia heredlegho, sed sen efektivaj kapabloj,
administras, decidadas, ordonas malbone, malkonvene
por la socio en kiu ili potencas, kaj tiu socio
kondutas kiel malsana organo au organismo. Post certa
tempo tiu socia organismo au mortas au post grandaj
krizoj resanighas. Ekstremaj ekzemploj de tio estas
Nerono en Romio, Hitler, Stalin k.s.
Do, por la socioj gravegan
rolon havas individuoj kun potenco, individuoj en
politiko.
La socia organismo tuttera
evoluas longtempe, historie, dum jarmiloj. Sur tiu
historia tempa linio oni vidas la tendencon de
absolutismo (kiam grandegan potencon havas unuopuloj
en la pinto kaj malgrandegan en la bazo) ghis la
reala demokratio (en kiu la potenco estas pli
distribuita inter chiuj homoj kaj chiunivele ghi ne
apartenas al solhomoj sed al homgrupoj). En la unuaj
primitivaj sklavaj shtatoj, la potenco estis
absoluta, en la manoj de individua faraono au
imperiestro, dum en la nuna okcidenta demokratio la
shtatprezidantoj preskau nenion povas decidi sen la
registaro kaj la parlamento. Same kiel en la
evoluprocezo de la vivo, tiel ankau en la evoluo de
la socio, paralele kun la ekesto de pli demokratiaj
distribuoj de la potenco, restas primitivaj
autokrataj formoj. Hitler, Stalin, Pol Pot... estas
produktoj de la 20-a jarcento kaj ekzemploj de
ekstreme primitiv-autokrataj diktatoroj kiuj akiris
la potencon hazarde en turbulentaj historiaj momentoj
kiel psikopatoj (psikomalsanuloj kaj
"kompleksuloj'').