The Nightingale

by   Hans Christian Andersen

La najtingalo

de   Hans Christian Andersen

Travellers from every country in the world came to the city of the emperor, which they admired very much, as well as the palace and gardens; but when they heard the nightingale, they all declared it to be the best of all.

And the travellers, on their return home, related what they had seen; and learned men wrote books, containing descriptions of the town, the palace, and the gardens; but they did not forget the nightingale, which was really the greatest wonder. And those who could write poetry composed beautiful verses about the nightingale, who lived in a forest near the deep sea.

The books travelled all over the world, and some of them came into the hands of the emperor; and he sat in his golden chair, and, as he read, he nodded his approval every moment, for it pleased him to find such a beautiful description of his city, his palace, and his gardens. But when he came to the words, “the nightingale is the most beautiful of all,” he exclaimed:

“What is this? I know nothing of any nightingale. Is there such a bird in my empire? and even in my garden? I have never heard of it. Something, it appears, may be learnt from books.”

Then he called one of his lords-in-waiting, who was so high-bred, that when any in an inferior rank to himself spoke to him, or asked him a question, he would answer, “Pooh,” which means nothing.

“There is a very wonderful bird mentioned here, called a nightingale,” said the emperor; “they say it is the best thing in my large kingdom. Why have I not been told of it?”

“I have never heard the name,” replied the cavalier; “she has not been presented at court.”

“It is my pleasure that she shall appear this evening.” said the emperor; “the whole world knows what I possess better than I do myself.”

“I have never heard of her,” said the cavalier; “yet I will endeavor to find her.”

But where was the nightingale to be found? The nobleman went up stairs and down, through halls and passages; yet none of those whom he met had heard of the bird. So he returned to the emperor, and said that it must be a fable, invented by those who had written the book. “Your imperial majesty,” said he, “cannot believe everything contained in books; sometimes they are only fiction, or what is called the black art.”

“But the book in which I have read this account,” said the emperor, “was sent to me by the great and mighty emperor of Japan, and therefore it cannot contain a falsehood. I will hear the nightingale, she must be here this evening; she has my highest favor; and if she does not come, the whole court shall be trampled upon after supper is ended.”

“Tsing-pe!” cried the lord-in-waiting, and again he ran up and down stairs, through all the halls and corridors; and half the court ran with him, for they did not like the idea of being trampled upon. There was a great inquiry about this wonderful nightingale, whom all the world knew, but who was unknown to the court.

At last they met with a poor little girl in the kitchen, who said, “Oh, yes, I know the nightingale quite well; indeed, she can sing. Every evening I have permission to take home to my poor sick mother the scraps from the table; she lives down by the sea-shore, and as I come back I feel tired, and I sit down in the wood to rest, and listen to the nightingale's song. Then the tears come into my eyes, and it is just as if my mother kissed me.”

“Little maiden,” said the lord-in-waiting, “I will obtain for you constant employment in the kitchen, and you shall have permission to see the emperor dine, if you will lead us to the nightingale; for she is invited for this evening to the palace.”

So she went into the wood where the nightingale sang, and half the court followed her. As they went along, a cow began lowing.

“Oh,” said a young courtier, “now we have found her; what wonderful power for such a small creature; I have certainly heard it before.”

“No, that is only a cow lowing,” said the little girl; “we are a long way from the place yet.”

Then some frogs began to croak in the marsh.

“Beautiful,” said the young courtier again. “Now I hear it, tinkling like little church bells.”

“No, those are frogs,” said the little maiden; “but I think we shall soon hear her now:”

And presently the nightingale began to sing.

“Hark, hark! there she is,” said the girl, “and there she sits,” she added, pointing to a little gray bird who was perched on a bough.

“Is it possible?” said the lord-in-waiting, “I never imagined it would be a little, plain, simple thing like that. She has certainly changed color at seeing so many grand people around her.”

“Little nightingale,” cried the girl, raising her voice, “our most gracious emperor wishes you to sing before him.”

“With the greatest pleasure,” said the nightingale, and began to sing most delightfully.

“It sounds like tiny glass bells,” said the lord-in-waiting, “and see how her little throat works. It is surprising that we have never heard this before; she will be a great success at court.”

“Shall I sing once more before the emperor?” asked the nightingale, who thought he was present.

“My excellent little nightingale,” said the courtier, “I have the great pleasure of inviting you to a court festival this evening, where you will gain imperial favor by your charming song.”

“My song sounds best in the green wood,” said the bird; but still she came willingly when she heard the emperor's wish.

The palace was elegantly decorated for the occasion. The walls and floors of porcelain glittered in the light of a thousand lamps. Beautiful flowers, round which little bells were tied, stood in the corridors: what with the running to and fro and the draught, these bells tinkled so loudly that no one could speak to be heard.

In the centre of the great hall, a golden perch had been fixed for the nightingale to sit on. The whole court was present, and the little kitchen-maid had received permission to stand by the door. She was not installed as a real court cook. All were in full dress, and every eye was turned to the little gray bird when the emperor nodded to her to begin.

The nightingale sang so sweetly that the tears came into the emperor's eyes, and then rolled down his cheeks, as her song became still more touching and went to every one's heart. The emperor was so delighted that he declared the nightingale should have his gold slipper to wear round her neck, but she declined the honor with thanks: she had been sufficiently rewarded already.

“I have seen tears in an emperor's eyes,” she said, “that is my richest reward. An emperor's tears have wonderful power, and are quite sufficient honor for me;” and then she sang again more enchantingly than ever.

“That singing is a lovely gift;” said the ladies of the court to each other; and then they took water in their mouths to make them utter the gurgling sounds of the nightingale when they spoke to any one, so thay they might fancy themselves nightingales. And the footmen and chambermaids also expressed their satisfaction, which is saying a great deal, for they are very difficult to please. In fact the nightingale's visit was most successful.

She was now to remain at court, to have her own cage, with liberty to go out twice a day, and once during the night. Twelve servants were appointed to attend her on these occasions, who each held her by a silken string fastened to her leg. There was certainly not much pleasure in this kind of flying.

The whole city spoke of the wonderful bird, and when two people met, one said “nightin,” and the other said “gale,” and they understood what was meant, for nothing else was talked of. Eleven peddlers' children were named after her, but not of them could sing a note.

One day the emperor received a large packet on which was written “The Nightingale.”

“Here is no doubt a new book about our celebrated bird,” said the emperor. But instead of a book, it was a work of art contained in a casket, an artificial nightingale made to look like a living one, and covered all over with diamonds, rubies, and sapphires. As soon as the artificial bird was wound up, it could sing like the real one, and could move its tail up and down, which sparkled with silver and gold. Round its neck hung a piece of ribbon, on which was written “The Emperor of China's nightingale is poor compared with that of the Emperor of Japan's.”

“This is very beautiful,” exclaimed all who saw it, and he who had brought the artificial bird received the title of “Imperial nightingale-bringer-in-chief.”

“Now they must sing together,” said the court, “and what a duet it will be.”

But they did not get on well, for the real nightingale sang in its own natural way, but the artificial bird sang only waltzes. “That is not a fault,” said the music-master, “it is quite perfect to my taste,” so then it had to sing alone, and was as successful as the real bird; besides, it was so much prettier to look at, for it sparkled like bracelets and breast-pins.

Thirty three times did it sing the same tunes without being tired; the people would gladly have heard it again, but the emperor said the living nightingale ought to sing something. But where was she? No one had noticed her when she flew out at the open window, back to her own green woods.

“What strange conduct,” said the emperor, when her flight had been discovered; and all the courtiers blamed her, and said she was a very ungrateful creature. “But we have the best bird after all,” said one, and then they would have the bird sing again, although it was the thirty-fourth time they had listened to the same piece, and even then they had not learnt it, for it was rather difficult. But the music-master praised the bird in the highest degree, and even asserted that it was better than a real nightingale, not only in its dress and the beautiful diamonds, but also in its musical power.

“For you must perceive, my chief lord and emperor, that with a real nightingale we can never tell what is going to be sung, but with this bird everything is settled. It can be opened and explained, so that people may understand how the waltzes are formed, and why one note follows upon another.”

“This is exactly what we think,” they all replied, and then the music-master received permission to exhibit the bird to the people on the following Sunday, and the emperor commanded that they should be present to hear it sing. When they heard it they were like people intoxicated; however it must have been with drinking tea, which is quite a Chinese custom. They all said “Oh!” and held up their forefingers and nodded, but a poor fisherman, who had heard the real nightingale, said, “it sounds prettily enough, and the melodies are all alike; yet there seems something wanting, I cannot exactly tell what.”

And after this the real nightingale was banished from the empire.

The artificial bird was placed on a silk cushion close to the emperor's bed. The presents of gold and precious stones which had been received with it were round the bird, and it was now advanced to the title of “Little Imperial Toilet Singer,” and to the rank of No. 1 on the left hand; for the emperor considered the left side, on which the heart lies, as the most noble, and the heart of an emperor is in the same place as that of other people. The music-master wrote a work, in twenty-five volumes, about the artificial bird, which was very learned and very long, and full of the most difficult Chinese words; yet all the people said they had read it, and understood it, for fear of being thought stupid and having their bodies trampled upon.

So a year passed, and the emperor, the court, and all the other Chinese knew every little turn in the artificial bird's song; and for that same reason it pleased them better. They could sing with the bird, which they often did. The street-boys sang, “Zi-zi-zi, cluck, cluck, cluck,” and the emperor himself could sing it also. It was really most amusing.

One evening, when the artificial bird was singing its best, and the emperor lay in bed listening to it, something inside the bird sounded “whizz.” Then a spring cracked. “Whir-r-r-r” went all the wheels, running round, and then the music stopped.

The emperor immediately sprang out of bed, and called for his physician; but what could he do? Then they sent for a watchmaker; and, after a great deal of talking and examination, the bird was put into something like order; but he said that it must be used very carefully, as the barrels were worn, and it would be impossible to put in new ones without injuring the music. Now there was great sorrow, as the bird could only be allowed to play once a year; and even that was dangerous for the works inside it. Then the music-master made a little speech, full of hard words, and declared that the bird was as good as ever; and, of course no one contradicted him.

Five years passed, and then a real grief came upon the land. The Chinese really were fond of their emperor, and he now lay so ill that he was not expected to live. Already a new emperor had been chosen and the people who stood in the street asked the lord-in-waiting how the old emperor was.

But he only said, “Pooh!” and shook his head.

Cold and pale lay the emperor in his royal bed; the whole court thought he was dead, and every one ran away to pay homage to his successor. The chamberlains went out to have a talk on the matter, and the ladies'-maids invited company to take coffee. Cloth had been laid down on the halls and passages, so that not a footstep should be heard, and all was silent and still. But the emperor was not yet dead, although he lay white and stiff on his gorgeous bed, with the long velvet curtains and heavy gold tassels. A window stood open, and the moon shone in upon the emperor and the artificial bird.

El chiuj landoj de la mondo venadis vojaghantoj en la urbon de la imperiestro kaj admiradis ghin, la palacon kaj la ghardenon; sed kiam ili audis la najtingalon, ili chiuj diradis: “Tio chi tamen estas la plej bona!”

La vojaghantoj rakontadis pri tio post sia reveno hejmen, kaj la scienculoj verkis librojn pri la urbo, pri la palaco kaj pri la ghardeno, sed la najtingalon ili ne forgesis, al ghi estis dedichita la chefa chapitro; kaj tiuj, kiuj sciis verki versojn, verkis plej belajn poeziajhojn pri la najtingalo en la arbaro apud la profunda maro.

La libroj estis tradukitaj en chiujn lingvojn, kaj kelkaj el tiuj libroj unu fojon trafis ankau en la manojn de la imperiestro. Li sidis en sia ora segho, legis kaj legis kaj balancadis chiuminute la kapon, char estis al li agrable sciighi pri tiuj belegaj priskriboj de la urbo, la palaco kaj la ghardeno. “Sed la najtingalo estas tamen la plej bona el chio!” estis skribite en la libroj.

“Kion chi tio povas signifi?” diris la imperiestro, “La najtingalo? Ghin mi ja tute ne konas. Chu ekzistas tia birdo en mia regno kaj en mia propra ghardeno? Pri tio mi neniam audis! Kaj pri io simila mi sciighis nur el la libroj!”

Li alvokis sian kortegestron, kiu estis tiel eminenta, ke chiufoje, kiam iu malpli altranga ekparolis al li au kuraghis demandi lin pri io, li respondadis nenion krom “P!” , kaj “P!” ja nenion signifas.

“Oni ja rakontas, ke chi tie trovigas eksterordinare rimarkinda birdo, nomata najtingalo! – ekparolis al li la imperiestro. – Oni diras, ke ghi estas la plej bona objekto en mia granda regno! Kial oni neniam ion diris al mi pri ghi?”

“Mi neniam antaue audis pri ghi!” diris la kortegestro; “ghi neniam estis prezentita en la kortego!”

“Mi ordonas, ke ghi hodiau vespere venu chi tien kaj kantu antau mi!” diris plue la imperiestro; “la tuta mondo scias, kion mi havas, kaj mi ghin ne scias.”

“Mi neniam antaue audis pri ghi!” respondis la kortegestro, “sed mi ghin serchos, mi ghin trovos!”

Sed kie oni povis ghin trovi? La kortegestro kuradis supren kaj malsupren sur chiuj stuparoj, tra salonoj kaj koridoroj, sed neniu el tiuj, kiujn li renkontis, iam ion audis pri la najtingalo; kaj la kortegestro kuris returne al la imperiestro kaj diris, ke ghi estas vershajne fabelo de la libroverkistoj. “Via imperiestra moshto tute ne povas prezenti al si, kiaj diversaj mensogoj estas verkataj. Chio chi tio estas fantazioj kaj apartenas al la tiel nomata nigra magio!”

“Sed la libro, en kiu mi tion chi legis,” respondis la imperiestro, “estas sendita al mi de la altepotenca imperiestro de Japanujo, kaj sekve ghi ne povas esti malverajho. Mi volas audi la najtingalon! Ghi nepre devas esti hodiau vespere chi tie! Ghi havas mian plejmoshtan favoron! Kaj se ghi ne venos, tiam mi ordonos piedpremi la ventrojn de chiuj korteganoj tuj post ilia vespermangho!”

“Tsing-Pe,” diris la kortegestro, kaj li ekkuris denove supren kaj malsupren sur chiuj stuparoj, tra chiuj salonoj kaj koridoroj. Duono de la kortego kuris kune kun li, char ili ne tre volis lasi al si piedpremi la ventrojn. Tiam komencighis fervora demandado pri la rimarkinda birdo, kiun konis la tuta mondo, sed nur neniu en la kortego.

Fine ili trovis malgrandan, malrichan kuirejan knabineton. Shi diris “Ho Dio, la najtingalo! Mi bone ghin konas! Jes, kiel bonege ghi kantas! Chiuvespere oni permesas al mi forporti por mia bedaurinda malsana patrino kelkajn restajojhn da manghajhoj; shi logas malsupre apud la bordo de la maro; kaj kiam mi iras returne, estas laca kaj ripozas en la arbaro, tiam mi audas la najtingalon. Tiam larmoj staras en miaj okuloj kaj mi havas tian senton kvazau mi kisus mian patrinon!”

“Malgranda kuireja knabineto!” diris la kortegestro, “ni havigos al vi konstantan oficon en la kuirejo kaj permeson vidadi, kiel la imperiestro manghas, se vi povas konduki nin al la najtingalo, char estas ordonite, ke ghi hodiau vespere venu por kanti!”

Post tio ili chiuj elmarshis al la arbaro, kie la najtingalo ordinare kantadis; duono de la kortego partoprenis en la marshado. Kiam ili tramarshis pecon de la vojo, subite bovino komencis bleki.

“Ho!” diris unu kortegano, “jen ni ghin havas! sidas efektive tute eksterordinara forto en tia malgranda besteto. Mi certe ghin iam antaue audis!”

“Ne, tio estas bovinoj, kiuj blekas!” diris la kuireja knabineto; “ni estas ankorau tre malproksime de la ghusta loko!”

Poste ekblekis ranoj en la marcho.

“Belege!” diris la hhina palaca predikisto; “nun mi ghin audas; tio chi sonas ghuste kiel malgrandaj sonoriletoj de preghejo!”

“Ne, tio estas ranoj!” diris la kuireja knabineto; “sed nun mi pensas, ni baldau ghin audos.”

Subite audighis trilado de la najtingalo.

“Jen ghi estas!” ekkriis la knabineto; “auskultu, auskultu, kaj jen tie ghi sidas!” kaj shi montris en la direkto al malgranda griza birdo supre en la branchoj.

“Chu ghi estas ebla!” diris la kortegestro, “tia mi neniam ghin prezentus al mi! Kian simplan eksterajhon ghi havas! ghi certe palighis pro tio, ke ghi vidas chirkau si tiom multe da altrangaj personoj!”

“Najtingaleto!” ekkriis la kuireja knabineto tute laute, “nia plejmoshta kaj plej favorkora imperiestro deziras, ke vi kantu antau li!”

“Kun la plej granda plezuro!” respondis la najtingalo, kaj ghi ekkantis tiel, ke estis plej agrabla ghuo ghin audi.

“Tio sonas tute kiel vitraj sonoriloj!” diris la kortegestro, “kaj rigardu do la malgrandan gorgheton, kiel ghi forte laboras! Estas tre strange, ke ni antaue neniam ghin audis! Ghi havos grandan sukceson en la kortego!”

“Chu mi kantu ankorau unu fojon antau la imperiestro?” demandis la najtingalo, kiu pensis, ke antau ghi estas la imperiestro.

“Mia bonega, charma najtingalo!” diris la kortegestro, “ech mi havas la grandan plezuron komuniki al vi la ordonon, ke vi aperu hodiau vespere al palaca festo, kie vi devas ravi lian imperiestran moshton per via charmega kantado!”

“La plej bonan efikon ghi faras en verdajho!” respondis la najtingalo, sed ghi tamen iris kun ili, kiam ghi audis, ke la imperiestro tion deziras.

En la palaco chio estis en festa parado. La muroj kaj plankoj, kiuj estis el porcelano, brilis en la lumo de multaj miloj da oraj lampoj. La plej belaj floroj, kiuj povis laute tinti per siaj sonoriletoj, staris en la koridoroj. Tie estis granda movighado, kio kauzis grandan trablovan venton, kaj chiuj sonoriloj sonoris tiel senchese, ke oni ne povis kompreni ech sian propran vorton.

Meze en la salono, en kiu sidis la imperiestro, estis starigita malgranda ora kolono, sur kiu devis sidi la najtingalo, la tuta kortego tie estis kolektita, kaj la kuireja knabineto ricevis la permeson stari malantau la pordo, char nun estis jam donita al shi la titolo de efektiva kortega kuiristino. Chiuj havis sur si siajn festajn vestojn, kaj chiuj rigardadis la malgrandan grizan birdeton, al kiu la imperiestro faradis aprobajn kapmovojn.

La najtingalo kantis tiel charme, ke che la imperiestro aperis larmoj en la okuloj; la larmoj fluis malsupren sur liaj vangoj kaj tiam la najtingalo kantis ankorau pli bele, kaj ghia kantado iris profunde en la koron. La imperiestro estis tiel ghoja kaj kontenta, ke li bonvolis decidi, ke la najtingalo portu oran pantoflon chirkau la kolo. Sed la najtingalo dankis, dirante, ke ghi ricevis jam sufichan rekompencon.

“Mi vidis larmojn en la okuloj de la imperiestro, tio estas por mi la plej granda trezoro! La larmoj de imperiestro havas mirindan potencon! Dio scias, ke mi estas sufiche rekompencita!” Kaj tiam ghi denove ekkantis per sia dolcha, ensorchanta vocho.

“Chi tio estas la plej eleganta maniero, por akiri al si favoron,” diris la sinjorinoj chirkaue, kaj ili prenis akvon en la bushon, por doni al sia vocho ploretan nuancon, kiam iu ekparolos kun ili. Kaj tiam ili pensis, ke ili ankau estas najtingaloj. Ech la servistoj kaj servistinoj esprimis sian plej altan kontentecon, kaj tio chi tre multe signifas, char ghuste ili havas chiam la plej grandajn postulojn. Jes, la najtingalo havis efektive grandan felichon.

Estis decidite, ke ghi restu nun en la kortego, havu sian propran kaghon kaj ghuu la liberecon dufoje en la tago kaj unu fojon en la nokto fari promenon en la libera aero. Dekdu servistoj devis ghin akompanadi, kaj ili chiuj devis ghin teni per rubando, ligita chirkau unu el ghiaj piedetoj. Certe ne estis granda plezuro en tiaj promenadoj.

La tuta urbo parolis nur pri la mirinda birdo; kaj se du personoj sin renkontis, ili ghemis kaj faris tiajn ekstazajn mienojn, kvazau ili estus en ne tute normala stato. Ech dekunu infanoj de butikistinoj estis baptitaj per ghia nomo, kvankam iliaj vochaj organoj tute ne montris ian grandan antaukapablon por la kantarto.

Unu tagon oni alportis al la imperiestro grandan keston, sur kiu estis skribite: “Najtingalo!”

“Jen ni havas novan libron pri nia fama birdo!” diris la imperiestro. Sed ghi ne estis libro, ghi estis malgranda artajha objekto, kiu kushis en skatolo, artefarita najtingalo, kiu estis kvazau simila al la viva, sed che chiuj flankoj estis garnita per diamantoj, rubenoj kaj safiroj. Se oni strechtordis la artefaritan birdon, ghi povis kanti unu el la pecoj, kiujn kantis la efektiva najtingalo, kaj samtempe ghi movadis la voston supren kaj malsupren kaj brilis de arghento kaj oro. Chirkau la kolo ghi portis rubandeton sur kiu estis skribite: “La najtingalo de la imperiestro de Japanujo estas senvalora en komparo kun la najtingalo de la imperiestro de Hhinujo!”

“Belege!” ili chiuj diris, kaj tiu, kiu alportis la artefaritan birdon, ricevis tuj la titolon de la imperiestra chefa kortega alportisto de najtingaloj.

“Nun ili kantu kune! Kia belega dueto ghi estos!”

Kaj ili devis kanti kune; sed la afero ne volis iri bone, char la efektiva najtingalo kantis lau sia maniero, kaj la artefarita birdo kantis lau la rulcilindroj. “Chi tiu ne estas kulpa!” diris la muzikajhisto, “chi tiu severe observas la takton kaj estas tute el mia lernejo!” Nun oni ordonis, ke la artefarita birdo kantu sole. Ghi havis tiel same grandan sukceson, kiel la efektiva najtingalo, kaj al tio ghi havis multe pli belan eksterajhon: ghi brilis, kiel braceletoj kaj brustaj pingloj.

Tridek-tri fojojn ghi kantis tiun saman pecon kaj tamen ne lacighis. La homoj volonte ghin audus denove de la komenco, sed la imperiestro esprimis la opinion, ke nun ankau la viva najtingalo devas ion audigi. Sed kie ghi estis! Neniu rimarkis, ke ghi elflugis tra la nefermita fenestro for al siaj verdaj arbaroj.

“Sed kio ghi estas?” ekkriis la imperiestro; kaj chiuj korteganoj insultis kaj diris, ke la najtingalo estas terure sendanka besto. “La pli bonan birdon ni tamen havas!” ili diris, konsolante sin, kaj tial la artefarita birdo devis denove kanti, kaj la tridek-kvaran fojon estis antauludita al ili la sama peco, sed ili chiam ankorau ne konis ghin perfekte, char gi estis tro malfacila. La muzikajhisto laudadis la birdon super chiuj mezuroj, li ech certigadis, ke ghi estas pli bona ol la efektiva najtingalo ne sole pro la vestoj kaj la multaj brilantaj diamantoj, sed ankau rilate sian internajhon.

“Char vidu, miaj sinjoroj, kaj antau chio via imperiestra moshto, che la efektiva najtingalo oni neniam povas antaukalkuli, kio venos, sed che la artefarita birdo chio estas difinita: ghi estos tiel kaj ne alie: Oni povas fari kalkulojn pri ghi, oni povas ghin malfermi, oni povas montri la homan prikalkulon, montri, kiel kushas la rulcilindroj, kiel ili iras kaj kiel unu faro sekvas el alia....”

“Tio estas tute miaj pensoj!” diris chiuj, kaj la muzikajhisto ricevis la permeson montri la birdon en la plej proksima dimancho al la popolo. “Ili ankau audu ghian kantadon!” diris la imperiestro; kaj ili ghin audis kaj farighis tiel gajaj, kvazau ili ebriighus per teo, char tio estas tute hhina maniero. “Ho!” ili diris, kaj lau sia moro ili levis unu fingron supren kaj balancis la kapon. Sed la malrichaj fishkaptistoj, kiuj audis la veran najtingalon, diris: “Estas vero, ke tio chi sonas tute bele; oni ne povas ech nei, ke ekzistas kelka simileco de la melodio, sed io mankas, io, kion mi nur ne scias ghuste esprimi!”

La efektiva najtingalo estis ekzilita el la lando kaj regno.

La artefarita birdo havis sian lokon sur silka kuseno, senpere apud la lito de la imperiestro. Chiuj donacoj, kiujn ghi ricevis, oro kaj juveloj, kushis chirkau ghi, kaj pri la titolo ghi jam atingis la altecon de grandimperiestra noktotabla kantisto kun la rango de konsilisto de la unua klaso de la maldekstra flanko. Char la imperiestro rigardis kiel plej eminentan tiun flankon, sur kiu trovighas la koro, kaj la koro ech che imperiestro trovighas sur la maldekstra flanko. Sed la muzikajhisto verkis dudek-kvin dikajn volumojn pri la artefarita birdo. Tiu chi verko estis tiel instruiteca kaj tiel longa, tiel plena de la plej malfacilaj hhinaj vortoj, ke chiuj homoj certighis, ke ili ghin legis kaj komprenis, char alie oni ja rigardus ilin kiel malsaghajn, kaj oni piedpremus al ili la ventrojn.

Tiel la aferoj iris en la dauro de tuta jaro. La imperiestro, la kortego kaj chiuj aliaj Hhinoj sciis chiun sonon de la kanto de la artefarita birdo parkere, sed ghuste tial ili plej alte ghin satis. Ili povis mem kunkanti, kaj ili tion faris. La strataj buboj kantadis: “cicici! klukluklu!” kaj la imperiestro ankau tion kantadis. Ho, estis charmege!

Sed unu vesperon, kiam la artefarita birdo ghuste kantis plej bone kaj la imperiestro kushis en la lito kaj auskultis, el la interno de la birdo audighis : “sssup!” Io krevis: “surrr!” Chiuj radoj ekkuris, kaj baldau la muziko silentighis.

La imperiestro tuj elsaltis el la lito kaj sendis voki lian konstantan kuraciston; sed kion tiu povis helpi? Poste oni iris voki la horloghiston, kaj post longa demandado kaj esplorado li almenau iom riparis la birdon, sed li deklaris, ke ghi devas esti tre shparata, char la pivotoj estas eluzitaj kaj estas ne eble enmeti novajn tiamaniere, ke la muziko iru kun certeco. Kia granda malghojo nun estis! Nur unu fojon en jaro oni povis lasi kanti la birdon, kaj ech tio chi estis granda risko. Sed la muzikajhisto havis malgrandan paroladon kaj certigis, ke ghi estas ankorau tiel bona, kiel antaue, kaj tiam chio estis tiel bona, kiel antaue.

Pasis kvin jaroj, Subite la tuta lando ricevis efektivan kauzon por granda malghojo. Chiuj alte shatis sian imperiestron, kaj nun li estis malsana, kaj oni diris, ke li ne povas plu vivi. Nova imperiestro estis jam antauprepare elektita, kaj la popolo staris ekstere sur la strato kaj demandadis la kortegestron, kia estas la stato de ilia landestro.

“P!” li respondadis kaj balancadis la kapon,

Malvarma kaj pala kushis la imperiestro en sia granda belega lito; la tuta kortego rigardis lin kiel jam mortintan, kaj chiu kuris montri sian respekton al la nova imperiestro; la palacaj servistoj elkuris, por babili pri tio, kaj la palacaj servistinoj havis multe da gastoj. En chiuj salonoj kaj koridoroj estis sternitaj drapaj kovrajhoj, por ke oni ne audu la pashojn, kaj tial chie estis tiel silente, tiel silente. Sed la imperiestro ankorau ne mortis. Rigida kaj pala li kushis en la belega lito kun la longaj veluraj kurtenoj kaj la pezaj oraj penikoj. Alte supre unu fenestro estis malfermita, kaj la luno lumis sur la imperiestron kaj la artefaritan birdon.