LA ANGHELO
En la urbeto Lupiskuro * post enterigo de Kalikstedzino okazis
vespera diservo, kaj post la diservo en preghejo
restis ankorau kelkaj virinoj, por kanti la reston de
la kantoj. Estis la kvara horo posttagmeze, sed char
vintre je la kvara jam krepuskighas, en la preghejo
estis mallume. Precipe la chefan altaron kovris jam
profunda ombro. Nur du kandeloj ankorau brulis apud
la ciborio, sed iliaj flagrantaj flametoj nur
malmulte lumigadis orumitajhojn de la pordeto kaj la
piedojn de fiksita pli alte sur la kruco Kristo,
trapikitajn per grandega najlo. La kapeto de la najlo
aspektis kiel granda brilanta punkto meze de la
altaro. De aliaj, jhus estingitaj, kandeloj fluis
strietoj de fumo, plenigante la apudajhon de la
altaro per specife pregheja odoro de vakso.
Pregheja gardisto kaj malgranda
knabo movis sin tien kaj reen antau la altaro. Unu el
ili balais, la alia detiradis tapishon de la shtupoj.
Iafoje, kiam la virinoj chesadis kanti, oni audis
koleran flustradon de la maljuna gardisto, insultanta
la knabon, au frapetadon en la neghokovritajn
fenestrojn de paseroj, al kiuj ekstere estis malvarme
kaj malsate.
La virinoj sidis sur benkoj, pli
proksime de la enira pordo. Tie estus ankorau pli
mallume, se posedantinoj de libroj ne faciligadus al
si legadon per helpo de kelkaj sebaj kandeloj. Unu el
tiuj kandeloj lumigadis sufiche klare fiksitan al
sekvanta benko standardon, prezentantan pekulojn meze
de flamoj kaj meze de satanoj. Sur aliaj standardoj
ne estis eble ekkoni la pentrajhojn.
La virinoj ne kantis, sed pli ghuste
murmuris per dormemaj kaj lacaj vochoj kanton, en kiu
senchese ripetighadis la vortoj:
Kaj kiam venos la horo de morto
Por ni Vi petu pri beata sorto. . .
Tiu chi preghejo, dronanta en
ombro, la standardoj, superstarantaj apud la benkoj,
la maljunaj virinoj kun flavetaj vizaghoj,
flagrantaj, kvazau premitaj de la krepusko lumetoj
— chio tio estis neesprimeble malserena, ech
terura. La malgajaj vortoj de la kanto pri morto tie
havis por si la ghustan fonon.
De tempo al tempo oni chesadis
kanti; unu el la virinoj starighadis antau la benko
kaj komencadis paroli per tremanta vocho: "Estu
benita, gracplena Mario", kaj aliaj aldonadis:
"Dio kun Vi ktp.", sed char tiun chi tagon
oni enterigis Kalikstedzinon, chiu "Estu
benita" finighadis per la vortoj: "La
eternan ripozon donu al shi, Sinjoro, kaj lumu al shi
la eterna lumo. . ."
Filino de Kalikstedzino, Marinjo,
sidis sur la benko apud maljuna virino. Sur la
freshan tombon de shia patrino nun faladis mola,
mallauta negho, sed char la knabino estis nur
dekjara, si shajnis kompreni nek sian perdon, nek la
kompaton, kiun shi povus kauzi. Shia vizagheto kun
grandaj bluaj okuloj havis ian infanan trankvilon kaj
ech ian indiferentan serenecon. Ghi esprimis certan
sciemon — kaj nenion plu. Malferminte la bushon,
shi rigardis tre atente la standardon, sur kiu estis
pentrita la infero kun la pekuloj, poste shi rigardis
en la profundon de la preghejo, kaj fine — la
fenestron, en kiun frapetis la paseroj.
Shiaj okuloj restis senpensaj. Dume
la virinoj komencis dormeme murmuri la dekan fojon:
Kaj kiam venos la horo de
morto. . .
La knabino tordis tufetojn de siaj
blondaj haroj, plektitaj malantau la kapo en du
harligetojn, ne pli grandaj ol musaj vostoj: videble
shi enuis. Poste tamen shian atenton ekokupis la
maljuna gardisto.
La maljunulo iris en la mezon de la
preghejo kaj komencis tiradi nodoplenan shnuron,
pendantan de la plafono. Li sonoris por la animo de
Kalikstedzino, sed li tion faris tute senvole, char
li pensis videble pri io alia.
Tiu chi sonorado estis ankau la
signo, ke la diservo estas finita. La virinoj,
lastfoje ripetinte la peton pri la facila morto,
eliris sur foirplacon; unu el ili kondukis Marinjo-n
je la mano.
"Kulikedzino!" demandis
iu alia, "kion vi volas fari kun la
knabino?"
"Kion do mi faru? En
Leshchincon veturas Vojchjo Margula, kiun oni sendis
chi tien al la poshtoficejo; li forprenos shin.
Nu?"
"Kaj kion shi faros en
Leshchinco?"
"La samon, kion shi tie farus,
mia kara. El kie shi estas, tien shi iru. Eble oni
ekzorgos pri la orfino en la sinjordomo kaj permesos
al shi dormadi en la servistejo."
Tiel interparolante, ili iris tra
la foirplaco en drinkejon. Chiam pli krepuskighadis.
Estis vintra, kvieta tago, la chielon kovris nuboj,
la aero estis penetrita de humideco kaj malseka
negho. De tegmentoj gutetis akvo kaj sur la foirplaco
kushis koto, farita el negho kaj pajlo. La urbeto kun
mizeraj kaj skrapitaj domoj aspektis tiel malserene,
kiel la preghejo. En kelkaj fenestroj brilis lumo; la
strata movado jam estis chesanta, nur en la drinkejo
gurdo ludis oberkon **.
Ghi ludis, por allogi gastojn, char
neniu estis interne. La virinoj eniris, trinkis iom
da brando, kaj Kulikedzino, donante ankau duonon da
kaliko al Marinjo, diris:
"Trinku, char vi estas orfino.
Vi ne spertos bonecon de homoj."
La vorto "orfino"
rememorigis al la virinoj la morton de Kalikstedzino.
Kapustinski parolis:
"Je via sano, Kulikedzino!
trinku! Ho, miaj karaj! Kiam shin trafis tiu
paralizo, shi ech ne ekspiris plu. Antau ol la
parohhestro venis, por preni la konfeson, shi jam
estis malvarma."
Kulikedzino respondis:
"Mi jam delonge diradis, ke
shia farto estas malbona. Kiam shi venis la pasintan
dimanchon, mi diris: — He, Kalikstedzino, pli bone
estos, se vi fordonos Marinjo-n en la sinjordomon.
Sed shi respondis: mi havas nur unu solan filineton
kaj ne fordonos shin. Sed shi estis malgaja kaj
komencis plori, kaj poste iris en la kancelarion, al
la vokto, por havi en ordo la paperojn koncerne la
komunion. Shi pagis kvar zlotojn *** kaj ses groshojn. Sed, diris shi, 'mi ne
avaros por la infano'. Mia Dio! Shi havis larghege
malfermitajn okulojn, kaj post la morto ili estis
ankorau pli larghe malfermitaj. Neniamaniere oni
povis ilin fermi. Oni diris, ke ech post la morto shi
rigardis la infanon."
"Ni trinku je tiu funebro
duonon de kvaronkvarto."
La gurdo chiam ludis oberkon. La
virinoj komencis esti iom revemaj. Kulikedzino
ripetadis per plenda vocho: "mizerulino,
mizerulino", kaj Kapustinski siavice rememoris
morton de sia edzo.
"Kiam li estis mortanta",
shi parolis, "li tiel ghemis, tiel ghemis, tiel
ghemis", kaj plilongigante la vochon shi
komencis malgrauvole kanti, poste agordighis al la
takto de la gurdo, fine kaptis sin je la flankoj kaj
jam tute lau la melodio de la oberko, komencis kanti:
Ghemis, ghemis, ghemis,
Dana, dana! **** ghemis!
Subite shi kortushe ekploris, donis
al la gurdisto ses groshojn kaj trinkis ankorau iom
da brando. Kulikedzinon ankau kaptis kortusho, sed
shi direktis ghin al Marinjo.
"Memoru tion, orfineto",
parolis shi, "kion diris a! vi la pastro, kiam
oni kovris per negho vian panjon, ke anghelo vin
gardas".
Tiumomente shi haltis subite,
rigardis chirkauen kvazau mirigita, kaj poste aldonis
kun eksterordinara energio:
"Se mi diras: anghelo! — do
ghi estas anghelo!"
Neniu neis. Marinjo, palpebrumante
per siaj kompatindaj, malspritaj okuletoj, atente
rigardis la virinon. Kalikstedzino parolis plu:
"Vi estas orfino, do diablo
nenion rajtas kontrau vi. Orfojn zorgas angheloj. Ili
estas bonaj. Nu, jen vi prenu dek groshojn. Se vi ech
piede irus al Leshchinco, vi trafus, char la anghelo
vin kondukus".
Kapustinski komencis kanti:
Li chiam shirmos vin per la
flugiloj,
Sub lia gardo ne timu dangheron.
"Silentu", ekkriis
Kulikedzino. Kaj poste shi reparolis al la knabino:
"Stultulino! chu vi scias, kin
vin gardas?"
"Anghelo", respondis per
malforta vocho la infano.
"Orfineto kara, kompatinda dia
kreitajho! Anghelo kun flugiloj", parolis jam
tute kortushite Kulikedzino, kaj kaptinte la
knabineton, komencis premi shin al sia bonanima,
kvankam drinkema brusto.
La drinkejmastro jam profunde
dormis malantau la vendotablo; sur sebaj kandeloj
surkreskis la sebbuletoj; la gurdisto chesis ludi,
char amuzis lin tio, kion li vidis.
Ekregis silento, kiun snbite
interrompis plaudado de chevalaj piedoj en koto kaj
iu vocho, kiu ekkriis al chevaloj:
"Prrr ... haltu!"
En la drinkejon eniris Vojchjo
Margula kun brulanta lanterno en la mano; li starigis
la lanternon kaj komencis svingi la brakojn, por ilin
varmigi, fine diris al la drinkej-mastro:
"Okonkvarton da brando!"
"Margula, herezulo",
ekkriis Kulikedzino, "kunprenu la knabinon en
Leshchincon!"
"Kompreneble, mi prenos shin,
char tiel oni ordonis al mi", respondis Margula.
Poste, rigardinte la ambau
virinojn, li aldonis:
"Ho, vi ja ebriighis, kiel..
."
"Paralizo vin trafu!",
respondis Kulikedzino. "Se mi diras al vi: gardu
la infanon, do vi ghin gardu! Ghi estas orfo. Chu vi
scias, stultulo, kiu zorgas pri ghi?"
Vojchjo ne opiniis kiel ghustan
aferon respondi al la demando kaj videble decidis
ekkapti alian temon, char li kaptis antau chio la
okonkvarton kaj komencis:
"Diabloj vin..."
Sed li ne finis, char fortrinkinte
la brandon, li faris grimacon, krachis kaj
malkontente starigante la ujon, diris:
"Tio ja estas pura akvo. Donu
al mi iom el tiu alia botelo."
La drinkejmastro vershis al li el
la alia. Vojchjo ekgrimacis ankorau pli forte.
"He, chu vi ne havas
arakon?"
Al Margula videble minacis la sama
danghero, kiel al la virinoj, char ghuste tiutempe en
lupiskura sinjor-domo ghia posedanto verkis por unu
gazeto vastan kaj temoplenan artikolon: "Rajto
de bienuloj por vendado de alkoholajhoj kiel la bazo
de la socia konstituajho". Vojchjo nur
malgrauvole kunagis por la firmigo de la sociaj
fundamentoj, des pli, ke la drinkejo, kvankam ghi
estis en la urbeto, efektive apartenis al la bienulo.
Tiel kunaginte chirkau kvin fojojn,
unu post la alia, li forgesis la lanternon, en kiu la
kandelo jam estis estingighinta, kaj kaptis la
duondormantan knabinon je la mano, dirante:
"Nu, iru, tedulino!"
La virinoj ankau dormis en la
angulo, do neniu adiauis Marinjo-n. Simple: shia
patrino restis en la tombejo en Lupiskuro, kaj shi
estis veturonta en Leshchincon.
Ili eliris kaj okupis la lokojn en
la glitveturilo. Margula ekkriis al la chevaloj:
antauen!-—kaj ili ekveturis. La glitveturilo
komence iom maifacile glitis sur la urbeta koto, sed
baldau poste ili trovighis sur blanka, vasta kamparo.
La vojo estis malproksima, la negho preskau ne bruis
sub la glitstangoj: iafoje nur henis la chevalo,
iafoje de malproksime, de malproksime audighis bojado
de hundoj.
Ili veturis, veturis. Vojhchjo
pelis la chevalojn kaj murmure kantis: "Memoru,
kanajlo, kion vi promesis". Sed baldau li
eksilentis kaj komencis balancighadi kiel judo. Li
dorme balancighis dekstren, poste — maldekstren. Li
songhis, ke en Leshchinco li ricevas batojn en la
nukon tial, ke li perdis korbeton kun leteroj, do de
tempo al tempo li duone vekighadis kaj ripetadis:
"je diablo!" Marinjo ne dormis, char estis
al shi malvarme. Per la larghe malfermitaj okuloj shi
rigardis la blankan kamparon, kiun chiumomente
kovradis al shi la malhela dorso de Margula. Che tio
shi pensis, ke "panjo mortis", kaj tiel
pensante, bonege prezentis al si la palan kaj mizeran
vizaghon de panjo kun ronde malfermitaj okuloj —
kaj duonscie shi sentis, ke tiu vizagho estis tre
kara, ke ghi plu ne estas kaj neniam estos en
Leshchinco. Shi ja vidis per la propraj okuloj, kiel
oni ghin surshutis per tero en Lupiskuro. Rememorinte
tion chi, shi volus plori pro chagreno, sed char
shiaj genuoj kaj piedoj frostighis, shi ekploris pro
malvarmo.
Verdire ne estis froste, sed la
aero farighis akra, kiel ordinare dum degela vetero.
Vojchjo almenau havis en la stomako sufichan provizon
de varmo, cherpita en la lupiskura drinkejo, La
posedanto de Lupiskuro ja prave atentigis, "ke
brando vintre varmigas, kaj char ghi estas la sola
konsolo de nia popolo, sekve, forprenante de grandaj
bienuloj la ekskluzivan povon de la konsolado de la
popolo, oni forprenas de ili ankau la influon je la
popolo". Vojchjo tiumomente estis tiel
konsolita, ke nenio povus lin chagreni.
Ne chagrenis lin ech tio, ke la
chevaloj, atinginte arbaron, komence tute
malrapidigis la pashon, kvankam la vojo estis pli
bona en la arbaro, kaj poste, turninte sin flanken,
renversis la glitveturilon kaj faligis ghin en
apudvojan foson. Li verdire vekighis, sed ne
komprenis bone, kio okazis.
Marinjo komencis lin pushi.
"Vojchjo!"
"Kial vi tedas?"
"Vi renversis. . ."
Sed Vojchjo demandis: "glason?"
kaj tute endormighis.
La knabino sidighis apud la
veturilo, kuntiris la korpon, kiel shi povis, kaj
sidis. Sed shia vizagho baldau tute frostighis, do
shi komencis pushi la dormanton.
"Vojchjo!"
Li ne respondis.
"Vojchjo, mi volas iri en
kabanon."
Kaj post momento denove:
"Vojchjo, veturu, au mi iros
piede..."
Fine shi ekiris. Shajnis al shi, ke
al Leshchinco estas tre proksime. Cetere shi konis la
vojon, char chiudimanche shi iradis ghin kun la
patrino en ia preghejon. Sed nun shi devis iri sola.
En la arbaro malgrau la degelo alte kushis negho, sed
tial la nokto estis tre hela. Brilo de la negho
miksis sin kun brilo de lumo de la nuboj, do la vojo
estis videbla, kvazau tage. Marinjo, rigardante en la
profundon de la malluma arbaro, povis tre malproksime
vidi trunkojn, desegnantajn sin klare, nigre kaj
trankvile sur la blanka fono. Shi ankau precize vidis
neghajn tavolojn, alkrochitajn tutlonge al la
trunkoj. En la arbaro regis grandega trankvileco, kiu
kuraghigadis la infanon. Sur branchoj kushis abunda
prujno, kaj de ghi defluadis gutetoj de akvo,
disbatante sin kun mallauta bruo sur branchoj kaj branchetoj.
Sed tio chi estis la sola bruo. Cetere chirkaue estis
mallaute, mallaute, blanke, silente, sensone!
Vento ne blovis. La neghokovritaj
branchoj tute ne movis sin. Chio dormis en vintra
dormo. Shajnus, ke la negha tuko sur la tero, la
arbaro silentanta kaj premita per negho, kaj la palaj
nuboj sur la chielo — chio tio estas ia blanka,
kadavra unueco. Tio ofte okazas dum degelo. La sola
viva kreitajho, movighanta, kiel malgranda nigra
punkteto meze de tiuj silentantaj grandeguloj, estis
Marinjo. Bona, honesta arbaro! Tiuj gutoj, kiujn
faligas la degelanta prujno, eble estas larmoj por la
orfino. La arboj estas tiel grandaj kaj tiel
kompatemaj por la etulino. Jen shi, tute sola, tiel
malforta, kompatinda, meze de la negho, la nokto kaj
la arbaro, malfacile pashas kun fido, tute trankvile!
La hela nokto shajnas zorgi pri shi. En tio estas ia
granda dolcheco, kiam io malgranda kaj senforta
fordonas sin kaj fidas al tia tute grandega forto.
Tiamaniere chio povas ekzisti en la dia mondo. La
knabino iris jam sufiche longe kaj fine lacighis.
Malhelpis al shi pezaj, tro grandaj shuoj, en kiuj
shiaj malgrandaj piedetoj senchese glitis. Malfacile
estis eltiradi tiujn grandegajn shuachojn el la
negho. Krom tio shi ne povis ankau libere movi la
manojn, char en unu el ili, rigide etendita, shi
tenis tutforte la groshdekon, kiun shi ricevis de
Kulikedzino. Shi timis, ke ghi ne falu en la seghon.
Iafoje shi komencadis laute plori, kaj poste subite
interrompadis, kvazau volante konvinkighi, chu iu ne
audas la ploron. Jes, la arbaro ghin audis. La
degelanta prujno murmuris monotone kaj kvazau plende.
Krom tio, eble ankorau iu audis. La infano iras chiam
malpli rapide. Chu shi eble perdis la vojon? Ne! la
vojo, kiel blanka, largha, malproksime
mallarghighanta rubando klare kushas inter du muroj
de pli malhelaj arboj. La knabinon komencis ekregadi
nevenkebla dormo.
Shi devojighis kaj sidighis sub
arbo. Shiaj palpebroj faladis sur la okulojn. Dum
momento shi pensis, ke sur la negha blankajho panjo
iras al shi de l' flanko de la tombejo. Neniu iris.
La infano tamen estis certa, ke iu devas veni. Kiu?
Anghelo. Maljuna Kulikedzino ja diris, ke shin zorgas
anghelo. Marinjo lin konis. En la kabano de panjo
estis unu, pentrita kun lilio en la mano kaj kun
fiugiloj. Li venos sendube. La prujno komencas iel
murmuri pli laute. Eble tio ests. pro liaj flugiloj,
faligantaj pli multe da gutoj de la branchoj. —
Silentu! efektive iu venas; kvankam la negho estas
mola, ghi klare bruetas, la pashoj proksimighas —
ili proksimighas mallaute, sed rapide. La infano
levas kun fido la dormemajn palpebrojn.
Kio ghi estas?!
La infanon atente rigardas iu
griza, triangula kapo kun forstarantaj oreloj *****... terura, abomena...
* Pole tiu chi nomo
sherce signifas "deshiradon de la hauto".
** Pola popola
danco.
*** Oni ne devas ghin
miksi kun la nunaj polaj zlotoj. Lau la antaumilita
rusa valuto en Polujo tio estis 15 kopekoj.
**** Pola
popola ghojekkrio.
***** La kapo de lupo.