CHAPITRO XX

"Esperanto — ilo, sed ne celo"

...La nuntempa mondo kun ghia socia, politika kaj kultura vivo postulas de chiu klera homo konstantan atentemon. Ekzisto de du kontraubatalantaj tendaroj — socialisma kaj kapitalisma — senevite naskas ideotogian batalon... Kaj ni chiam devas esti pretaj por doni rebaton al chiuspeca burgha ideologio. Ni devas esti kleraj politike. Tio, unuavice, koncernas la sovetajn esperantistojn... Chu ni, sovetaj esperantistoj, povas iri kune kun etburgha, religia, griza amaso?

Ni estas batalantoj! Ni luktas por grandaj idealoj, desegnitaj por ni de Lenin, de la Komunista partio. Kaj en tiu batalo ne estas mezo. Kiu ne estas kun ni — estas kontrau ni. Chiu neutrala organizo jam lau sia esenco estas burgha. Alvokante al granda laboro por bonstato de Esperanto, ili alvokas nin lasi nian aferon.

Ni ne devas limigi nin nur per la lingvo. Ni devas aktive labori por fortikigo de paco, ni estu solidaraj kun la batalo de mondjunularo por demokratio kaj progreso. Ni batalu kontrau imperiismo kaj burgha ideologio. Ni estu unuavice intemaciistoj, sed nur poste — esperantistoj!"

(Aktuale — 9—197...)

"Kial tamen lingvo ne povas esti portanto de iu ideo? Al mi shajnas, ke chiu ajn lingvo povas esti ideohava tiomgrade, kiom ghi estas konscie kreita. Se estas vero, ke Lomonosov kaj Pushkin kreis la literaturan rusan, Martin Luther — la germanan, ktp, do, chu ili ne emis realigi per ghi kaj en ghi certajn ideojn? Des pli tio validas por lingvo artefarita, en kiun ties kreinto povas dekomence enkorpigi antaudifinitajn ideojn.

...Oni devas pozitive respondi al la demando: chu homo ighas pli bona, au pli malbona sole pro la uzo de Esperanto? Jes! Esperanto enhavas senduban internacian kaj internaciigan ideon kaj edukas tiudirekte siajn verajn adeptojn".

(Aktuale — 9— 197...)

Sashka sunbrunighis. Liaj lentugoj ighis apenau videblaj, pajlo de la haroj preskau plene perdis flavon. Tamen, freshan bluajhon sub la maldekstra okulo ne povis kashi ech la sunbrunigita hauto. Li rimarkeble lispis:

- ...Nenio interesha, Niko. Tute hajhardaj fijhionomioj. Petis fumajhon chi-nokte apud mia hejmo... Nu, mi al ili montrish la fumajhon! Venu al mi, mi rakontosh.

- Tuj rimarkeblas, ke vi montris. Vi ech ne devus rakonti, — parolis Niko, sekvante Sashka-n en la komsomolan komitaton.

- Aha, inchitu, inchitu... — Sashka shlosis la pordon. — Shidu apude... Ehh, bedauro kia — la dento ne eshtish shuperflua.

- Sherte, n'eshtish, Shasha! — imitis lin Niko. — Nu, diru, senhonta virinchasanto, kion vi volis komuniki al mi? Kaj kial vi estas iom... iom solena?

- Chu sholena? Shtrange, mi ne rimarkish. Kaj notu: ne eshtash mi virinchashanto, shed ordinara jamburga filishtro. Mi volash vivi trankvile, pache, shate. Shed malhelpash tiuj huliganoj, banditoj, ebriuloj... Oni ne pafash en Jamburg! Bone, ke almenau ne pafash.

- Oni foje ech sen pafoj mortigas, — morne respondis Niko, — kaj neniu povas helpi. Cetere, Sash', provu paroli en la apudan denton, char via lispado estas, shajne, malkonforma al la okazo.

- Tuj mi provos-s-s. Bona kons-silo, dankon! — en la prononcado de Sashka vere restis nur ioma fajfeto. Ial lia vizagho rigidighis por momento, stranga grimaco trakuris ghin kaj malaperis. Eble ghi shajnis al Niko, eble estis nur la lumoludo — la sunon ekstere kovris nubeto por kelkaj sekundoj. Dum tiuj sekundoj ambau silentis.

- Mi kondolencas, Niko. Ankau min turmentis shia morto, — ekis Sashka. — Mi tre eshtimis shin. Ne tre komprenebla estas por mi tiu ago... nome la kauzo de ghi. Nu — strecho, ekzamenoj, varmego...

- Vi multon ne scias, Sash'.

- Pri la Instruisto mi scias. Vi mem rakontis pri liaj prelegoj, kaj jhurnalojn mi legas. Kion ajn shi sentu al li, tamen — li plu vivas, sed shi...

- Vi ne chion scias, Sashka! — Niko ekskrapis siajn risortoharojn, momenton silentis. — Vi multon ne scias. Oni kashe observis shin! Oni enketadis ech la avinon! Eble shin ankau... En la ekzamenoj oni senhonte mokis shin — shi iom piendis al la Avino. Chiuj-chi oni estas krimuloj! Jes, krimuloj, murdistoj fetoraj! Kaj kie komencighas chiuj krimoj? Chu vi ne havas imagon? Mi diros al vi, Sashka: ili komencighas tie — inter la plej supraj niaj gvidoroj! Silentu, mi ne finis. Unu honesta homo skribas veron pri nia historio. Oni kashas tiun veron, char oni timas. Se la popolo ekscios la veron, tiuj "oni" ne plu restos gvidoroj, chu ne? Certe, ne. Ili ja povus fari aliel, ekzemple, prezenti tiun veron kaj pendigi chiujn pekojn sur la mortintojn. Sed ne! Ili montras la forton. Ili forpelas la honestan homon, ili persekutas tiujn, nemultajn civitanojn, kiuj tushis lian veron, ili mortigas! Kaj chion chi ili faras pro sia horora timego. Chu vi ne audis — en kunsido de la partkomo — ili ech Esperanton, la plej pacan kaj porpacan aferon, timas! Sashka, komprenu, — ni kun vi estas honestaj komunistoj. Averjan Ivanovich — chu vi memoras lin? Multaj laboristoj en la velda fako, multaj aliaj — ili estas honestaj homoj! Sed mi nun komprenas, ke venos la tago, kiam ilin, kaj min, kaj ankau vin niaj homoj kulpigos kaj kondamnos pro chiuj pekoj de nia gvidantaro.

- Mi komprenas vian staton, Nikola, — ekscite diris Sashka, — sed vi parolas, kvazau vera disidento. Kvazau mem Soljhenicin.

- Kion vi scias pri Soljhenicin? Jhurnalojn legas, chu? Do forjhetu ilin al diablo. Jen estas la kutima elpasho kontrau li en la jhurnaloj: "Mi nenion legis el liaj verkoj, mi ne konas lin, sed, tutegale, li estas perfidulo, spiono kaj fia ulo!" Jen la logiko!

- Sed chu vi mem legis? — demandis Sashka.

- Legis, — Niko respondis jam pli trankvile. — Nemulton. Tamen, sufiche por certighi, ke li nenion mensogas kaj ke li tute ne estas spiono. Ankau la Instruisto neniam mensogis. Do, ni konkludu, Sashka, ke mensogas iuj aliaj homoj, konataj al vi.

- Trankvilighu. Ni kun vi ja scias, ke ni ne kulpas pri iliaj mensogoj. Kaj se venos bezono, ni diros tion al homoj.

- Homoj mem vidos. Kaj, ghenerale, Sashka, kial mi devas poste pravigi min pro ies pekoj?

- Do, vivu trankvile, kaj ne pensu pri tio, — denove ia grimaco kripligis la lipojn de Sashka kaj malaperis.

Kredeble, nubetoj multis hodiau en la chielo. La amikoj eksilentis denove. Iu tiris la shlositan pordon, frapis kelkfoje kaj, vershajne, foriris.

- Nu, necesas malfermi, Sash'. Oni vin serchas.

- A-a... ne atentu. Tuj ni iros kune. Tamen, diru vi, honestulo, chu vi chion chi intencas rakonti en Bulgario al viaj esperantistoj?

Niko enpensighis por kelkaj momentoj, poste rigardis rekte la okulojn de Sashka kaj respondis:

— Ne. Mi ne rakontos tion. Sed ne pro ia timo. Simple, mi hontas...