2.7.
Esperanto havas praktikan valoron
Sepa antaujugho: "Esperanto ne
havas praktikan valoron: ghi estas uzata en neniu
internacia renkontigho kaj oni preskau ne povas trovi
personojn, kiuj konas ghin."
* * *
La praktika valoro de Esperanto
estas granda. Jen kelkaj ekzemploj:
— la korespondado pere de la
Internacia Lingvo estas ofta (*), kaj permesas chiuspecajn intershanghojn:
de poshtmarkoj, poshtkartoj, moneroj, diskoj, libroj,
revuoj, informoj, fotajhoj, ideoj kaj... sentoj.
Pluraj geedzighoj jam okazis rezulte de korespondado
en Esperanto, kvankam tiu apliko de la Internacia
Lingvo shajnas esti riska. UEA havas
"Korespondan Servon Mondskalan", kies
prizorgantino estas f-ino C. Hueter, 12 rue des
Jacobins, F-63-Clermont-Ferrand (P. de D.), Francujo.
- La legado en Esperanto permesas
ghui chefverkojn de popoloj kies originaloj estas
neatingeblaj pro la lingva baro, ekzemple:
"Bulgara Prozo" (19 noveloj ekde Vazov),
"Japanaj malnovaj rakontoj" (Yanagita),
"China Antologio 1949-1959", "Dana
Antologio" (elstaraj danaj literaturajhoj de la
17-a ghis la 20-a jarcento), "Kalevala" (la
fama finna nacia epopeo), "Sveda poemaro",
"Elektitaj poemoj" (Castro Alves) ktp,
chiuj haveblaj che Libroservo de UEA. La esperantaj
revuoj havas internacian karakteron kaj per ili oni
konstante havas kontakton kun la penso de verkistoj
el diversaj popoloj. Legante la revuon
"Esperanto", eldonatan de UEA kaj legatan
en pli ol 80 landoj, oni konas la spertojn kaj ideojn
de angloj, italoj, bulgaroj ktp.
- En fremdaj landoj turisto
esperantisto ghuas la plezuron paroli la Internacian
Lingvon en Esperanto-kluboj au che amikoj kun kiuj li
jam korespondas. Estas nenecese diri, ke la personaj
kontaktoj en Esperanto estas tre agrablaj kaj
ghenerale la vizitatoj faras sian eblon por plezurigi
au faciligi la restadon de la vizitantoj.
- Unu el la plej valoraj aplikoj de
la Internacia Lingvo estas la delegita reto de UEA,
kiu funkcias jene: UEA sendas chiujare al siaj
membroj "Jarlibron" enhavantan laulandan
liston de la "delegitoj" kun iliaj adresoj
kaj fakoj. La membroj rajtas peti senpagajn servojn
al iu ajn delegito, kondiche ke ili skribu petleteron
en Esperanto kaj kunsendu respondkuponon, acheteblan
en poshtoficejo (por ke la ricevonto ricevu che
sialanda poshto la afrankon de la respondletero).
Interalie oni rajtas peti informojn pri: komerco,
industrio, trafiko, laboro, dungo, salajroj, turismo,
instruado, junulaj, studentaj kaj virinaj aferoj. La
reto konsistas nuntempe el pli ol 3500 delegitoj, kaj
etendighas en 66 landoj. Dank' al ghi sennombraj
servoj estis kaj estas farataj chiutage en la mondo,
de la simpla mendo de chambro en hotelo ghis la plej
humana tasko favore al bezonulo. Chi tie oni povus
facile prezenti longan ekzemplan liston de tiuj
servoj, sed la verkisto, kiu estas fakdelegito por
"edukado", mencios nur du ekzemplojn.
Unu okazis en la urbo Sao Carlos,
kie nun mi loghas. Antau nelonge iu mia laborkolego,
kiu havis fileton tre malsanan, plendis pri la jena
problemo: li devas acheti kuracilon fabrikatan nur de
"Institut Pasteur" en Parizo, kaj li ne
scipovas la francan. Tuj mi proponis al li solvon
pere de Esperanto. Kun lia permeso, mi skribis al
"Union Francaise pour l' Esperanto", kaj
post kelkaj tagoj la kuracilo alvenis aviadile,
protektata per specialaj zorgoj por ke la malsanuleto
povu ghin konsumi ghustatempe kaj bonefike! Letero de
"Union Francaise pour l' Esperanto" kompletigis,
per humanaj vortoj, la servon montrantan, ke
solidareco ne estas vana parolo en Esperantujo.
La dua fakto okazis antau kelkaj
jaroj, kiam mi ankorau loghis en la urbo San-Paulo.
Tiam mi ricevis leteron el usona universitata
profesoro, per kiu li petis informon por sia verkata
libro pri specialaj vestoj uzataj de studentoj en la
tuta mondo. Mankis al li informoj pri la vestoj
uzataj de brazilaj studentoj. La profesoro aldonis,
ke li antaue sendis leteron en la angla al la
Instituto Mackenzie en San-Paulo, sed li ne ricevis
respondon. Mi tuj sendis la deziratan informon, kaj
per tio montrighis, ke Esperanto solvis aferon tie,
kie la angla ne funkciis.
Estus facile prezenti pliajn
trafajn ekzemplojn de la praktika valoro de
Esperanto, sed la du prezentitaj estas sufichaj por
doni ideon pri ghi.
Tamen oni devas kompreni, ke estas
limo por tiuj petoj al la delegita reto kaj al la
ceteraj adeptoj. La esperantistoj estas komunaj
homoj, ghenerale nerichaj, kaj havas la samajn
problemojn pri mono kaj tempo kiel la aliaj personoj.
Do ne estas korekte postuli multon de ili. Malgrau
tio, kiel en chiu nobla movado, aperas bedaurinde la
ekspluatuloj, kiuj troprofitas el tiu solidaremo de
la esperantistoj.
Ankau ene de la asocioj oni emas
provi konstante la malavarecon de la adeptoj, kaj
dank' al ghi pluraj valoraj iniciatoj plene sukcesis.
Tamen, shajnas, ke estas pli alloge, anstatau peti
sen redoni, organizi lertajn financajn planojn, kiuj
permesu atingi movadajn celojn kaj samtempe havigi al
la kunlaborantoj monan profiton.
— Alia praktika apliko de
Esperanto okazas en la disvastigado de filozofiaj,
religiaj au alispecaj ideoj. Tio estas komprenebla:
dum nacia lingvo permesas atingi ghenerale nur unu
popolon, Esperanto atingas tuj multajn landojn.
Konsultante la liston de libroj haveblaj che
Libroservo de UEA, oni facile konstatas, ke tiu
apliko estas larghe uzata.
Chu tiu filozofia, religia au
alispeca disvastigado kontraustaras la neutralecon de
Esperanto?
Tute ne. Kiel movado direktata de
Universala Esperanto Asocio, fakte la Internacia
Lingvo devas esti, kaj estas, neutrala. Sed
neneutralaj asocioj au unuopuloj povas tute korekte
uzi ghin por disvastigi siajn idealojn. Ne nur
neneutralaj sed ankau fakaj organizajhoj, kial
jurista, medicina, pedagogia ktp., uzas Esperanton
por fakaj celoj.
— Turismo estas alia brancho de
aktiveco kie jam de longe oni uzas la Intemacian
Lingvon. Jaron post jaro pligrandighas la nombro de
landoj kaj urboj kiuj reklamas ankau per Esperanto.
La Internacia Lingvo ankau
kontribuas por la praktikado de turismo. Chiujare ghi
estigas naciajn kaj internaciajn kongresojn, kaj
multaj esperantistoj shuldas al ili la oportunon
turismi.
Chi tie ni diru kelkajn vortojn al
la adeptoj kiuj ankorau ne kuraghis partopreni
Esperanto-kongresojn. Tiuj aranghoj permesas praktiki
intensive la lingvon, konatighi kun kleraj personoj
kaj intershanghi ideojn kaj spertojn, krom
kompreneble turismi. La partopreno en naciaj
kongresoj ne estas nepre multekosta, ghi dependas
ankau de iom da bona volo, sed la kompenso estas
granda.
— Alia ekzemplo de la praktika
valoro de la lingvo estas la Internaciaj Someraj
Universitatoj, kiuj utiligas la Universalajn
Kongresojn de Esperanto por disvastigi la sciencajn
atingojn. Ili funkcias seninterrompe ekde la UK 1950.
* * *
"Esperanto estas uzata en
neniu intemacia renkontigho."
Tio estas malverajho. Ghi estas
uzata en la gravaj Universalaj Kongresoj de Esperanto
okazantaj chiujare ekde 1905, escepte de la periodoj
de monda milito.
Jen la listo de tiuj kongresoj:
1. 1905. Bulonjo che maro,
Prancujo.
2. 1906. Ghenevo, Svislando.
3. 1907. Kembrigho, Britujo.
4. 1908. Dresdeno, Germanujo.
5. 1909. Barcelono, Hispanujo.
6. 1910. Vashington, Usono.
7. 1911. Antverpeno, Belgujo.
8. 1912. Krakovo, Pollando.
9. 1913. Berno, Svislando.
10. 1914. Parizo, Francujo.
11. 1915. San-Francisko, Usono.
12. 1920. Hago, Nederlando.
13. 1921. Prago, Chehhoslovakio.
14. 1922. Helsinki, Finnlando.
15. 1923. Nurenbergo, Germanujo.
16. 1924. Vieno, Austrujo.
17. 1925. Ghenevo, Svislando.
18. 1926. Edinburgo, Skotlando.
19. 1927. Dancigo
20. 1928. Antverpeno, Belgujo.
21. 1929. Budapesto, Hungarujo.
22. 1930. Oksfordo, Britujo.
23. 1931. Krakovo, Pollando.
24. 1932. Parizo, Francujo.
25. 1933. Kolonjo, Germanujo.
26. 1934. Stokholmo, Svedujo.
27. 1935. Romo, Italujo.
28. 1936. Vieno, Austrujo.
29. 1937. Varsovio, Pollando.
30. 1938. Londono, Britujo.
31. 1939. Berno, Svislando.
32. 1947. Berno, Svislando.
33. 1948. Malmo, Svedujo.
34. 1949. Bournemouth, Britujo.
35. 1950. Parizo, Francujo.
36. 1951. Munkeno, Germanujo.
37. 1952. Oslo, Norvegujo.
38. 1953. Zagrebo, Jugoslavio.
39. 1954. Haarlem, Nederlando.
40. 1955. Bolonjo, Italujo.
41. 1956. Kopenhago, Danlando.
42. 1957. Marsejlo, Francujo.
43. 1958. Majenco, Germanujo.
44. 1959. Varsovio, Pollando.
45. 1960. Bruselo, Belgujo.
46. 1961. Harrogate, Britujo.
47. 1962. Kopenhago, Danlando.
48. 1963. Sofio, Bulgarujo.
49. 1964. Hago, Nederlando.
50. 1965. Tokio, Japanujo.
51. 1966. Budapesto, Hungarujo.
52. 1967. (Tel-Avivo)-Roterdamo (Nederlando)
53. 1968. Madrido, Hispanujo.
54. 1969. Helsinki, Finnlando.
55. 1970. Vieno, Austrujo.
56. 1971. Londono, Britujo.
57. 1972. Portland, Oregon, Usono.
58. 1973. Beogrado, Jugoslavio.
59. 1974. Hamburgo, Germanujo.
60. 1975. Kopenhago, Danlando.
61. 1976. Ateno, Grekujo.
62. 1977. Rejkjaviko, Islando. (*)
La kongresoj kun la plej grandaj
nombroj da enskriboj estis lauorde tiuj de Nurenbergo
(en 1923), Budapesto (1966), Parizo (1914) kaj Sofio
(1963), chiuj kun pli ol 3000 enskriboj. Tiu de
Parizo ne okazis pro la militdeklaro.
En la Universalaj Kongresoj,
Esperanto estas la ununura lingvo, kaj tial ne estas
necese dungi interpretistojn kaj funkciigi aparataron
por samtempa tradukado. Krom tiu mona shparo, la
uzado de komuna neutrala lingvo estas morala
avantagho char chiuj partoprenantoj intervenas sen
ghenoj pro lingvaj privilegioj. Kontraue kio okazas
che ordinaraj internaciaj kongresoj?
Oni adoptas kiel oficialajn du-tri
lingvojn, kiuj ne apartenas al la plimulto de la
partoprenantoj. Tio kompreneble donas al tiuj kiuj
parolas denaske tiujn lingvojn senton de supereco au
almenau de fiero rilate al la aliaj personoj; dum chi
lastaj devas zorgi ne tiom pri la aferoj de la
kongreso mem, sed precipe pri aferoj lingvaj, chu
ekzemple la vorto "suno" estas vira au
virina, chu iu verbo estas regula au ne ktp.
* * *
"Oni preskau ne povas trovi
personojn, kiuj konas Esperanton."
Fakte la Internacia Lingvo estas
ankorau nemulte parolata, sed multe pli ol oni
supozas. Ne malofte oni renkontas esperantistojn tie,
kie oni tute ne atendas. Tio ekzemple okazis kiam,
antau kelkaj jaroj, mi legis la kompletajn poeziojn
de Kasiano Rikardo, grava brazila poeto forpasinta en
Januaro 1973. Ie kaj ie en lia verkaro mi renkontis
meze de nacilingvaj poeziajhoj esperantajn vortojn.
Telefonante al la poeto, mi eksciis, ke li faris tion
pro la belsoneco de tiuj esperantaj vortoj; krome li
diris al mi ke antaulonge li sukcesis fini kurson de
Esperanto che Brazila Esperanto Ligo, ricevante la
diplomon "kun laudo".
Eksterlande estas bone uzi la
lastan Jarlibron, pli bone ankorau post prepara
korespondado. En ghi trovighas la adresaro de la
delegita reto kaj de la kluboj. Dank' al la Jarlibro
oni povas viziti preskau chiujn landojn, uzante nur
la Internacian Lingvon.
Ankau la nura uzado de insigno
faciligas la renkonton de samideanoj.
* * *
Kontrau la supre analizita
antaujugho la adeptoj povas:
1. uzi Esperanton kiel eble plej
multe che siaj kluboj kaj en la konversacio inter
samideanoj eksterklube. Krokodilado estas fushajho
permesebla nur kiam neesperantistoj cheestas.
Kelkfoje ech la vizitantoj plendas ke ili vizitas
asocion por audi Esperanton sed ne sukcesas;
2. disvastigi, helpi kaj partopreni
naciajn kaj internaciajn kongresojn de Esperanto;
3. disvastigi, uzi kaj pligrandigi
la delegitan reton deUEA;
4. praktiki kaj disvastigi
internacian korespondadon en Esperanto;
5. varbi komercajn kaj industriajn
entreprenojn kaj turismajn instancojn por reklamado
en la Internacia Lingvo;
6. disvastigi fakajn publikajhojn
en Esperanto en la koncemaj medioj;
7. praktiki solidarecon ankau pere
de Esperanto.
(*) La korespondado en Esperantujo estas tiel vigla, ke adepto
el San-Paulo publikigis en la gazeto "Heroldo de
Esperanto" anonceton pri korespondpeto kaj,
ricevante sekve po 7 au 8 leterojn tage, post unu
semajno decidis respondi por informi, ke estas neeble
al li korespondi kun chiuj interesatoj, pro ilia tro
granda nombro.
La numero de la 1-a de Majo 1975 de
"Heroldo" publikigis leteron de leganto,
sugestantan al la esperantistoj, ke novjaraj
bondeziroj estu faritaj pere de anonceto en esperanta
gazeto, por shpari tempon kaj monon al la sendantoj
kaj eviti troan sharghon al la internacia poshto. La
subskribinto informis, ke pro la lasta novjaro li
ricevis pli ol 300 kartojn...
(**) Kiel
oni vidas, ghis nun
efektivighis neniu Universala Kongreso en
Sud-Ameriko. Tamen shajnas, ke alproksimighas la
tempo ankau por tio. Brazilo estus natura kandidato
por gastigi la 1-an UK-on en la kontinento, pro siaj
nuna nacia progreso, politika paco, relativa forteco
de la enlanda Esperanto-movado kaj sukceso de la
naciaj Esperanto-seminarioj.