Romiaj legioj

Kvar el la veteranoj de Cezaro, kiuj, trapasinte gallan kaj britan mllitirojn, revenis kovritaj de gloro kaj kun la plej granda triumfo, kiun iam la mondo vidis, do la kvar herooj, nome Bullio, eksdekestro, Lucio nomata pro sia malgraseco Macer, Sartor nomata Hilla, veterinaro de la dua legio, kaj fine Strobo el Gaeto kunvenls en vinejo de sicilia Greko kaj granda fripono Onokrato, por komune rememori grandajn kaj memorindajn milit-eventojn, kies atestantoj ili estis. Char estis iom varmege, Onokrato metis por ili tablon surstraten, kaj tie la kvar soldatoj trinkis, laute parolante. Kiu mirus, ke baldau amasighis chirkau ili homoj el tiu strato, metiistoj, azenpelistoj, infanoj kaj virinoj kun beboj surbrake, por auskulti iliajn vortojn? Sciu, ke gloraj agoj de granda Cezaro tiam ankorau estis vekantaj intereson de chiuj romiaj civitanoj.

"Do auskultu," diris Strobo el Gaeto, "kio okazis, kiam tie apud tiu rivero staris kontrau ni tridek mil Senonoj."

"Atendu," korektis lin Bullio, "unue da tiuj Senonoj ne estis tie tridek mil, sed apenau dek ok mil, kaj due, vi estis en la naua legio, kiu neniam staris kontrau Senonoj. Tiam vi bivakis en tendaro en Akvitanio kaj riparadis niajn botojn, char che vi soldatis nuraj botistachoj kaj bot-flikistoj. Do, kaj nun rakontu plu."

"En tio vi eraras," oponis Strobo. "Sciu, tiam ni bivakis en Lutecio. Kaj botojn ni riparis al vi tiam, kiam vi ilin tratruis, fughante for de Gergovio. Tiam vi ricevis egan batadon, vi kaj la kvina legio, kaj vi ghin meritis."

"Tiel ghi ne okazis," diris Lucio, nomata Macer. "La kvina legio neniam estis apud Gergovio. La kvina legio ricevis sur pantalonon iam apud Bibrakto, kaj de tiu tempo oni plu ne povis ghin ien sendi, krom al manghegado. Tio estis bela legio," diris Macer, malproksimen forkrachante.

"Sed kiu kulpis pri tio," diris Bullio, "ke la kvina legio venis apud Bibrakto en kachon. Estis avanconta la sesa, por ghin alterni, sed la sesanoj ne emis, tiuj eskapuloj. Jhus ili venis el Masilio, de la inoj -"

"Kia ideo," oponis Sartor, nomata Hilla, "la sesa legio ech ne estis apud Bibrakto; tiu venis en fronton nur apud Aksono, kiam komandis Galbo."

"Vi tion komprenas, vi kastristo," diras Bullio; "apud Aksono estis legioj la dua, tria kaj sepa. La sesan jam delonge Eburonoj sendis al panjoj."

"Chio-chi estas nura mensogo," diris Lucio Macer. "Vero nur estas, ke la dua legio, en kiu mi soldatis, batalis apud Aksono; la ceteron vi elpensis."

"Ne babilu," diris Strobo el Gaeto. "Apud Aksono vi ronkis en rezervo, kaj kiam vi vekighis, estis post la batalo. Forbruligi Cenabunon, tion vi sciis, kaj dishaki kelkcent clvilulojn tlal, char ili pendumis tri akaparistojn, tion vi ankau kapablis."

"Cezaro ordonis tion al ni," diris Macer shultrolevante.

"Malvero," ekkriis Hilla; "tion ne ordonis Cezaro, sed Labieno. Nepre ne Cezaro, por tio li estis tro politikisto; sed Labieno estis soldato."

"Galbo estls soldato," diris Bullio, "char li ne timis; sed Labieno estis chiam duonmejlon post la fronto, por ke nenio okazu al li. Kie estis Labieno, kiam nin sieghis Nerveoj, he? Tiam falis nia centestro kaj mi kiel plej agha dekestro transprenis la komandon. Junuloj, mi diris, kiu retirighos je unu pasho -"

"Kun Nerveoj," interrompis lin Strobo, "estis nenio; ili pafls kontrau vin per strobiloj kaj glanoj. Sed pli malbona tio estis kun Arvernoj."

"Al diablo," oponis Macer. "Arvernojn ni tute ne povis kuratingi. Homidoj, tio estis kvazau kaptadi leporojn."

"En Akvitanio," diris Hilla, "mi iam pafis cervon; sed ghi estis tia ulo, kornaron ghi havis kiel arbon, - du chevaloj ja devis ghin treni en bivakon."

"Bagatelo," deklaris Strobo, "sed en Britio, tie estis cervoj!"

"Tenu min," ekkriis Bullio, "jen Strobo volus kredigi al ni, ke li estis en Britio."

"Sed ankau vi tie ne estis," rediris Macer. "Hej, Onokrato, vinon! Mi diros al vi, ke mi ekkonis sufiche da mensoguloj, kiuj diradis, ke ili estis en Britio, sed mi kredis neniun."

"Mi estis tie," diris Hilla. "Mi veturigis tien porkojn. Tie estis la sepa, oka kaj deka legioj."

"Ne amuzu nin, homido," oponis Strobo. "La deka neniam estis pli malproksime ol en Sekvana tendaro. Vi devis ghin vidi, kiel ghi venis brilcirita al Alesio. Sed tie ili ricevis batregalon, tiuj suchemuloj."

"Tie ni chiuj ricevis batregalon," diris Bullio. "Ni estis drashitaj kiel sekalo, kaj tamen ni venkis."

"Ne tiel ghi estis," oponis Macer. "Entute ghi ne estis tia granda batalo. Kiam mi matene eliris el la tendo -"

"Tiel ghi ne estis," diris Hilla. "Apud Alesio ghi komencighis jam nokte."

"Ne parolu," diris Bullio; "ghi komencighis, kiam ni finis tagmanghon; ni havis shafajhon tiam -"

"Tio ne estas vero," diris Hilla frapante la tablon. "Apud Alesio ni havis bovajhon, char malsanetis niaj bovinoj. Neniu plu volis tion manghi."

"Mi diras, ke ghi estis shafajho," persistis je la sia Bullio.

"Tiam al ni venis de la kvina legio kapltano Longus -"

"Homido," diris Macer. "Longus estis ja che ni, Che la dua, kaj apud Alesio li jam estis delonge mortinta. Che la kvina estis Hirto."

"Tio ne estas vero," diris Hilla. "Che la kvina estis tiu - kiel li nomighis? - ha, Korda."

"Ba ne," asertls Bullio. "Korda estis en Masilio. Longus li estis kaj punkto; li venis kaj diris, malbeninda pluvo -"

"Pru," ekkriis Strobo. "Ne tiel okazis. Apud Alesio tiam tute ne pluvis. Estis terura varmego, mi scias, kiel fetoris la porkajho."

"Shafajho ghi estis," kriis Bullio, "kaj pluvis! Do kaj venis al ni tiu Hirto kaj diras: Knaboj, shajnas al mi, ke venos akvo en niajn botojn. Kaj li pravis. Dudek horojn dauris la batalo -"

"Ne tiel," diris Macer. "Post tri horoj chio estis finita."

"Vi tre eraras," diris Strobo. "Ghi dauris tri tagojn, sed kun pauzoj. La duan tagon ni malvenkis -"

"Ne estas ja vero," deklaris Hilla. "Ni malvenkis en la unua tago, sed la duan tagon ni denove venkis."

"Sensencajho," diris Bullio, "ni tute ne venkis kaj volis jam kapitulaci, sed ili kapltulacis pll frue."

"Tute ghi ne estis tiel," post tio Macer, "ja neniu batalo okazis apud Alesio. Onokrato, vinon! Atendu, ion mi diros al vi: kiam ni sieghis Avarikon -"

"Ja tiel ghi ne okazis," grumblis Bullio kaj ekdormis.

(1928)