Tersito

Estis nokto kaj la viroj ahhajaj alsidighis pli proksimen al la fajroj.

"La shafajho denove ne estis manghebla," audighis Tersito, fosetante en la dentoj. "Mi miras pri vi, Ahhajoj, ke vi tion toleras. Mi vetus, ke i l i havis por vespermangho minimume virshafetojn unujarajn; sed memkomprene, por ni, la maljunaj soldatoj, fetora virkapro estas sufiche bona. Homidoj, kiam mi rememoras la shafajhon che ni en Greklando -"

"Lasu tion, Tersito." murmuris pachjo Eupatoro. "Milito estas milito."

"Milito," rediris Tersito. "Mi petas vin, kion vi nomas milito? Tion, ke ni chi tie preskau la dekan jaron gapas pro nenio kaj por nenio? Mi diros al vi, junuloj, kio ghi estas: ghi estas neniu milito, nur la sinjoroj armeestroj kaj ranguloj faris al si je shtataj kostoj ekskurson; kaj ni malnovaj soldatoj, ni bushmalfermu je tio, kiel iu dando, naz-vishulo kaj panjo-fileto kuradas tra la tendaro kaj fanfaronas pri sia shildo. Tiela ghi estas, homido."

"Vi opinias Ahhilon Peleidon," diris juna Laomedonto.

"Tiun au iun alian," deklaris Tersito. "Kiu havas okulojn en la kapo, scias, kiun ghi celas. Sinjoroj, tion ja neniu kredigos al ni: se temus vere pri tio konkeri tiun idiotan Trojon, do ni ghin jam delonge havus. Nur ege terni kaj ghi estus jam shutighinta. Kial oni ne entreprenas atakon kontrau la chefa pordego? Vi scias, tian solidan imponan sturmon kun krio, minacoj kaj kantado de militkantoj - kaj tuj estus fino de la milito."

"Hm," murmuris rezonema Eupatoro, "per kriado Trojo ne falos."

"Jen, kiel vi eraras," bruis Tersito: "Scias chiu infano, ke Trojanoj estas timeguloj, malbravuloj, skabiuloj kaj kanajlaro. Nur unufoje energie montri al ili, kiuj ni estas, Grekoj! Vi okulus, kiel ili retirighus kaj ghemachus pri kompato! Sufichus iam-tiam ekataki trojajn virinojn irantajn vespere por akvo -"

"Ataki virinojn," shultrolevis Hipodamo el Megaro. "tion, Tersito, oni ne faras."

"Milito estas milito," ekkriis Tersito kuraghege. "Vi, Hipodamo, estas bela patrioto! Chu vi pensas, ke ni venkos en la milito per tio, se moshta Ahhilo unufoje en kvaronjaro aranghas publikan interbatighon kun tiu blufulo Hektoro? Homo, tiuj du estas glate interkonsentintaj kaj ludekzercitaj, vere ghojinde; iliaj dueloj, tio estas solo-numeroj, por ke flavbekuloj pensu, ke tiuj du batalas por ili! Hej, Trojo, hej, Helaso, venu gapi sinjorojn heroojnl Kaj ni ceteraj, ni estas nenio, nia suferado valoras unu tuson, pri ni ech ne hundo ekbojos. Mi diros ion al vi, Ahhajoj: Ahhilo shajnigas heroon, nur por preni chiun kremon kaj por senigi nin pri la militmeritoj; li volas, ke onl parolu nur pri li, kvazau li estus chio kaj la aliaj kvazau ne ekzistus. Jen la afero, junuloj. Kaj la milito trenachas sin nur tial, por ke sinjoro Ahhilo povu pufigi sin kiel, dio scias, kia heroo. Mi miras pri vi, ke vi tion ne vidas."

"Mi petas vin, Tersito," audighis la juna Laomedonto, "kion ja faris al vi Ahhilo?"

"Al mi? Ech ne minimumon," diris indigne Tersito. "Kian intereson mi havas je li? Volu scii, kun li mi tute ne parolas; sed la tuta popolo estas sata de tio, kiel tiu ulo shajnigas sin grava. Ekzemple tiu lia spitado en la tendo. Ni vivas en tia historia tempo, kiam temas pri honoro de nia Helaso; la tuta mondo observas nin - kaj kion faras sinjoro heroo? Li kushachas en la tendo kaj deklaras, ke li ne batalos. Chu eble ni ellaboregu anstatau li la historian tempon kaj la honoron de la tuta Helaso? Sed tiel estas; kiam estas alvenonta penego, Ahhilo rampas en la tendon kaj shajnigas ofenditon. Fi, komediol Jen la naciaj herooj! Malbravuloj ili estas."

"Mi ne scias, Tersito," diris la rezonulo Eupatoro. "Ahhilo estas laudire terure ofendita, char Agamemnono resendis al la gepatroj tiun lian sklavinon, kiel shi nur estas nomata, Brisedino au Hhriseidino, au iel slmile. Peleido faras el tio aferon prestighan, sed mi pensas, ke la knabinon li vere amis. Homido, tio ne estos ia komedio."

"A l m i vi volas ion rakonti," diris Tersito. "M i scias bone, kiel ghi estis. Agamemnono simple forlogis de li tiun inon, chu sciate? Memkomprene, da rabitaj juveloj li havas abundege kaj virinan karnon li avidas kiel virkato - Jam ghuste sufiche, da tiuj virinoj: pro tiu vagacha Helena la milito komencighis kaj nun denove chi tio - Chu vi audis, ke Helena en la lasta tempo amrilatas al Hektoro? Homoj, shin havis en Trojo chiu ajn, ankau tiu avo super tombo, la shima Priamo. Kaj pro tia chiesulino ni chi tie suferu kaj batalu? Dankon, mi ne volas!"

"Oni diras," rimarkigis singhene la juna Laomedonto, "ke Helena estas tre bela."

"Oni rakontis," diris Tersito malrespekte: "Shi forburghonis ech troe kaj krome shi estas inacho, kiun neniu povas egali. Mi donus por shi ech ne saketon da faboj. Junuloj, mi dezirus al tiu malsagha Menelao, ke ni gajnu la militon kaj ke li rericevu Helenan. La tuta beleco de Helena estas legendo, trompo kaj iom da shminko."

"Kaj ni," diris Hipodamo, "ni Danaoj, Tersito, ni batalas pro nura legendo?"

"Kara Hipodamo," diris Tersito, "shajnas, ke vi ne komprenas tion. Ni, Helenoj, ni militas unue, por ke la maljuna vulpulo Agamemnono amasigu plenajn sakojn da rabajho; due tial, por ke la dando Ahhilo kontentigu sian senbrldan ambicion; trie tial, por ke la trompulo Odiseo prishteladu nin che la mllitliveroj; kaj fine tlal, por ke iu koruptita foirkantisto, iu Homero au kian nomon havas tiu vagulo, por kelkaj malpuraj moneroj glorigu la plej grandajn perfidulojn de la greka nacio kaj che tio senhonorigu au almenau silentigu la verajn, modestajn oferemajn heroojn ahhajajn, kiaj vi estas. Tlel statas la afero, Hipodamo."

"La plej grandaj perfiduloj." diris Eupatoro, "tiu vorto estas, Tersito, tro forta."

"Do, por ke vi sciu," elpushis Tersito kaj dampis la vochon, "mi havas pruvojn pri ilia perfido. Sinjoroj, ghi estas terura: mi ne diros al vi chion, kion mi scias, sed nur unu aferon enskribu post viajn orelojn: ke ni estas venditaj. Tion ja vi mem devas vidi: chu estas penseble, ke ni, Grekoj, la plej kuragha kaj plej kultura nacio en la mondo, jam delonge ne estus konkerintaj tiun Trojan sterkejon kaj ne finus kun tiuj mizeruloj kaj stratbuboj en Iliono, se ni ne estus dum jaroj kaj jaroj perfidataj? Chu, Eupatoro, vi opinias nin, Ahhajojn, tiaj malkuraghuloj kaj hundoj, ke ni jam delonge ne estus pretaj kun tiu malpura Trojo? Ghu eble Trojanoj estas pli bonaj soldatoj ol ni? Audu, Eupatoro, se vi tion pensas, tiam vi ech ne Greko povas esti, sed iu Epirano au Traco. Vera greka antikva homo devas kun doloro senti, en kia malhonoro kaj kanajlo-reghimo ni vivas."

"Vero estas," opiniis enpense Hipodamo, "ke la milito malbene sin trenas."

"Do vi vidas," ekkriis Tersito. "Kaj mi diros al vi kial: char Trojanoj havas siajn aliancanojn kaj helpantojn inter ni. Eble vi scias, kiun mi aludas."

"Kiun?" diris serioze Eupatoro. "Nun, Tersito, vi devas jam tion finfari se vi jam komencis."

"Maleme mi tion diras," defendis sin Tersito. "Vi, Danaoj, min konas, ke mi ne klachas; sed se vi pensas, ke ghi estas en publika intereso, mi diros al vi teruran aferon. Antau nelonge mi parolis kun kelkaj bonaj, bravaj Grekoj; kiel patrioto ml parolas pri la milito, pri la malamiko, kaj kia jam estas mia greka malkashema karaktero, mi diras, ke Trojanoj, niaj mortinsidaj kaj kruelegaj malamikoj, estas hordo da malkuraghuloj, shtelistoj, nenifaruloj, chifonuloj kaj ratoj kaj ke ilia Priamo estas senila maljunulo kaj ilia Hektoro malbravulo. Vi agnoskos ja, Ahhajoj, ke tio estas vera greka opinio. Kaj jen subite elpashas el ombro Agamemnono mem - li jam ech ne hontas spioni! - kaj diras: Malraplde, Tersito; Trojanoj estas bonaj soldatoj, Priamo estas brava maljuna viro kaj Hektoro estas heroo. Post tio li turnighis je kalkano kaj malaperis pli frue, ol mi povis lin laumerite rebati. Sinjoroj, mi restis kiel brogita. Aj, aj, mi diris al mi, jen de kie la vento blovas; Nun ni jam scias, kiu enportas en nian tendaron maldisciplinon, etanimecon, kaj malamikan propagandon! Kiel do ni povas gajni la militon, se tiuj malnoblaj Trojanoj havas siajn helpantojn, siajn partianojn en nia mezo, ja ech pli malbone, rekte en nia chefa stabo? Kaj vi pensas, Ahhajoj, ke tia perfidulo faras sian subfosan laboron por nenio? Ba ne, homido, tiu ne laudegos senpage niajn naciajn malamikojn; tiu devis por tio, hometo, ricevi de Trojanoj egan rekompencon. Nur tion, junuloj, iom komparu: la milito estas intence plilongigata, Ahhilo estis intence ofendita, en nia armeo estas audeblaj nur plendoj kaj grumblado, chie kreskas maldisciplino - mallonge, chio estas nura kanajlado kaj shtelado. Kiun ajn vi rigardas, estas perfidulo, koruptito, fremdulo kaj sakrulo. Kaj kiam iu malkovras iliajn artifikojn, ili diras, ke li estas kritikachulo, kaj skismiga elemento. Tlon havas niulo por tio, ke li volas, konsiderante nek dekstron nek maldekstron, servi nur al sia nacio kaj al ghia honoro kaj gloro; Jen, kien ni, la antikvaj Grekoj, finvenis! Mire, ke ni ne sufokighas pro chiu chi shlimo! Iam oni skribos pri nia tempo kiel prl periodo de la plej profunda nacia malhonorigo kaj sklavigo, honto, malgrandeco kaj perfido, mallibero kaj maldisciplino, malkuragho, korupto kaj morala putrado -"

"Iel estis, iel estos," oscedis Eupatoro. "Kaj mi jam iras dormi. Bonan nokton, homidoj'!"

"Bonan nokton," diris Tersito kore kaj plezure strechighis.

"Nu, vidu, kiel bele hodiau ni interbabilis, chu?"

(1931)