Notoj

L.L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto. 9. eld. kun Enkondukoj, Notoj kaj Ling-
vaj Rimarkoj de A. Albault Marmande: Esperantaj Francaj Eldonoj 1963. 355 p.

PVZ = lam kompletigota Plena Verkaro de L.L Zamenhof. Kioto: Ludovikito 1973-
1985. Vol. 1 -10; Parto dua. 1984-1987. Vol. 1 -6. Parto tria. 1982-1989. Vol. 1 -4. Chiu
kajero havas apartan titolon. Sedni citos ilin nur per la numero de la kajero: PVZ 2,
signifos do: kajero 2 de tiu kolekto.

PVZ 2, p. 165. — Hodiau oni pli ghuste skribas: Arja (PIV) lau Sanskrito. Kp.: S.
arya-= Arjo, loghanto de Aryavarta (= Indo-Ganga ebenajho); viro el la tri unuaj ka-
stoj; honorataviro (praavo, antaunaskitafrato, ktp; honorigatitolo). — el: S. arya- =
viro de supera klaso, 'Vaishya- (= vaishjo, mastro); S. aryS- = edzirto de vaishjo. —Lau
Stchoupak, Nitti, Renou: Dictionnaire Sanskrit-Frangais. Librairie d'Amerique et
d'Orient, A. Maisonneuve. Paris 1980.

PVZ2, p. 181.

PVZ 2, p. 182 (disvolvo de tiuj du ideoj en la tuta pagho).

PVZ2, p. 187.

PVZ3, p. 22.

PVZ 3, p. 23.

Kp. tiam/tian (G. dann); kiam/kian (F. Kt. quand, H. cuando, I. P. quando, Gallo-
Romania: quant/quan/qan/cant/can ... chiuj el L. quando) (kaj plie G. wann); kaj ech
neniam (F. P. jamais, H. jamas, I. giammai, Kt. jamay/james, Oc. jamai/james, Ro-
mania: jamai/james; aliparte: L. unquam; chiuj entenas la silabon -am-.

PVZ 3, p. 87.

PVZ 4, p. 33.

PVZ6, p. 101.

PVZ 3, p. 23.

PVZ3, p. 24.

PVZ 3, p. 87.

A. Albault: Unikakonfliktointerniajdu Fundamentoj. En Scienca Revuo, 23.1972:6
(98), p. 189-196. Vd. latekston en aldono al chi libro, p. 93-100.

En la gazeto La Esperantisto li publikigis en pluraj numeroj nefinitan traktajhon pri
Volapuk (PVZ 2, p. 46-71). Kp. ankau la fotorepreson: La Esperantisto. Gazeto por
la amikoj de la iingvo Esperanto. 1889-1895. Hildesheim, Zurich, New York: Olms
1988.

Petro Stojan: Deveno kaj vivo de la lingvo Esperanto. Brugge: Flandra Eo-lnst.
1953. 110 p — Kp.: PVZ 5, p. 156.

Vidu en la Debato, dua parto, sub la titolo: La influo de la Hebrea.

PVZ 1, p. 31.

PVZ 1, p. 52 (tiu vortformo instigas preferi la radikon inici/i).

PVZ 1, p. 93-94.

etc. (= kaj cetero) estas latinajho, tiam ankorau uzata de Zamenhof.

PVZ1 -bis, p. 61. Faksimiloen: HorizontoA. 1976:3, p. 73-76. Laoriginalon posedas
R. Haupenthal.

A. Albault: Propraj Nomoj kaj Apelativoj. Kelkaj ideoj pri iliaj karakteroj, pri ilia sen-
nombreco; konsideroj pri niaj sintenoj. En: Centjara Esperanto. Chapeco: Fonto
1987, p. 7-30. — Prakti-ke kompletigas tiun artikolon la jena: A.A.: La du chefaj
grafemo-fonemikaj zonoj, au: Kiel prononci fremdajn nomojn en Esperanto-teksto.
En: Akademiaj Studoj 1987. p. 19-44. — Schleyer en Volapuk havis karakterize malan sintenon; ech Europokaj /imer/toestis rebaptitaj ai Yuropka] Merop. op estis sufisko por kontinentoj! Plie Zamenhof raportas (PVZ 2, p. 69-70), ke ech ,,la nomo de chiu tre malproksime kushanta insuleto sin ne kashis antau la autoro de Volapuk kaj estis autoritate transbaptita". Ankorau hodiau E-istoj, ne konantaj la opinion de Zamenhof, provas rebapti landojn, popolojn ktp; ili ech renomas popolojn lau nomoj de landoj. La nomoj jam ekzistas, ni rajtas nur asimili ilin a! nia lingvo, sed ne volapukumi ilin.

la Internacia: tiama sinonimo de Esperanto.

PVZ 1-bis, p. 113-4.

PVZ 1, p, 95.

PVZ 1, p. 95.

C. 7.: komprenu: la 15-a Regulo de la Fundamenta Gramatiko, kiu temas pri inter-
naciaj vortoj (Jremdaj vortoj" prenitaj de multaj lingvoj el unu sama fonto).

Lau PVZ 5, p. 225/353 oni povas nombri, ke la vortoj, kiuj eniris en la Dua Libro kaj
ghia Aldono, dank'al la 15-a Regulo estas chirkau 150; el ili 58 apartenas al la Univer-
sala Vortaro, 21 al la cetera Fundamento, 40 al la 1 -a Oficiala Aldono, 5 al la 2-a
O.A., 2 al la 3-a O.A., 1 al la 6-a kaj 2 al la 8-a. Aliparte enestas 5 praformoj de
Fundamentaj kaj de unu Oficiala vorto (artikul/, hharakter/, kapris/, torment/; plie,
proteg/ estas praformo de protekt/i, 1-a O.A.). Restas 16 neoficialigitaj vortoj: 7
komunaj vortoj fonologi/, iniciativ/, iniciator/, mecenat/, provincialism/, racional/,
stilistik/); 2 interjekcioj (ahhl, hop!) kaj sep propraj nomoj (antroponimoj kaj toponimoj:
Cezar/, Filadelfi/, Hamburg/, Krez/, Mahomet/, Rubikon/, Sanskrit/). Sed eifalis el
la listo de Ludovikito preskau dudeko da propraj nomoj, chefe el la Ekzercoj (kelkaj
oficialighis poste); ili estas: 1 ° Antaunomoj (prenomoj): Ernest/, Georg/, Helen/, Joh-
an/, Karol/, Mari/, Napoleon/, Petr/; 2° Familinomoj (patronimoj) de regintoj (Vashing-
ton/) kaj de verkistoj (Andersen', Heine', Valter-Skot') (la tri lastaj aperas sub apost-
rofa formo en lateksto); 4° Popolnomoj (etnonimoj): Franc/, German', Prus', Rus'.

Vd. la du artikolojn menciitajn en la noto 25.

Vd. Enciklopedio de Esperanto. Budapest: Literatura Mondo 1933. 599 p. (p. 187).
(Repr. Budapest1979.)

PVZ 9, p. 67.

Vidu en la apendico klarigon pri tiuj du kalendaroj.

Vd. noton 16 al la unua prelego. — Plie: A. Albault: La fundamenta serpento. En:
Scienca Revuo. 18.1967: 3, p. 81-88 (represita en chi volumo).

PVZ 2, p. 70 (vd. supre, la unuan linion pri ,,malproksime kushanta insulo").

PVZ 1, p. 16 (kp. noton 27).

PVZ 1, p. 16(kp. noton27).

PVZ 1, p. 52.

PVZ1,p. 31.

"Pinto": PVZ 5, p. 120 — Letero al Borovko pri la Deveno de Esperanto: PVZ 4, p. 27/35 (vd. p. 32).

PVZ 9, p. 261.

Vd. F-ton, 9-a eldono, p. 11 (tie pliajn referencojn trovu!).

Frederic Mistral: Lou tresordou felibrigeouDictionnaire Provengal-Frangais. (Bar-
celona): Berenguie 1968. 1. A-F. 1196 p.; 2. G-Z. 1179 p.

Broshuro N° 41 kaj 56: Vd. F-to, 9-a eld. p. 347: vd. 1890 kaj 1892; broshuro n° 77, vd.
samlokep. 348: 1895.

Sinteza teksto de la kvinlingva fundamenta gramatiko. En: Praktika posh-kalendaro
de Monato. 1982, p. 134-138 (kaj postaj jaroj). — La bazo de la sinteza teksto estis
la teksto de Zamenhof (Fundamenta Krestomatio..., 17-a eld. 1954, p. 239.).

La plej kompleta eldono estas: Aldolf Holzhaus: Proverboj de Marko Zamenhof'kaj
de Lazaro Zamenhol Helsinki: Fondumo Esperanto 1980. 704 p. Bedaurinde tiu
eldono ne enhavas enhavtabelon. Provizore, uzu la skeman chi-sube. Laok Prover-
boj facile trovighas en la sekcio p. 247/ p. 327. (Parto l-a, 4°).

Skema enhavtabelo de la ,,Proverboj" kompilitaj de Holzhaus.

PARTO l-a (alfabetorda kaj kompilita de Holzhaus) p. 7/327

1° Lau la trilingva "Frazeologio" de Marko Z. (1873)

Rusa frazeologio p. 7/ 37

Franca frazeologio p. 39/ 65

Germana frazeologio p. 67/ 97
2° Lau la kvarlingva Jrazeologio" de Marko Z., reviziita kaj

kompletigita, aperis nur du kajeroj (1905-1907: A/G, G/D)

Rusa frazeologio p. 101 /131

Pola frazeologio p. 132/159

Franca frazeologio p.160/181

Germana frazeologio p. 183/203
3° Lau ,,Proverbaro Esperanta" de Marko Z., ,,aldono" al la antaua

verko: tri kajeroj (1905-1906-1907) p. 209/245

4° Lau ,,Proverbaro Esperanta" de L.L. Z. (1910) p. 247/327

— kun 2 indeksoj p. 298/327
PARTO ll-a (fotokopioj de la originalaj eldonoj) p. 329/688
1 ° ,,Frazeologio Rusa-Franca-Germana" de Marko Z. (1873) p. 329/460
2° ,,Frazeologio Rusa-Pola-Franca-Germana" M. Z. (1905-1907) p. 461 /554
3° ,,Proverbaro Esperanta" (Aldono al 2°) M. Z. (1905-1906-1907) p. 557/596
4° ,,Proverbaro Esperanta" aranghis L.L Z. (1910) p. 597/688

—¦ kun indekso p. 681/688

Rim. prila nomo Zamenhof. Lau tiuj fotorepresoj, la patro de Zamenhof ortografiis sian nomon (Marko. F.Z.) jene: en 1873: R. Zamengofu (per Cirillaj literoj), F. Sa-menhof, G. Samenhof (per Gotikaj literoj); en 1905 aldonighis: PI.Eo. Zamenhof. La Rusa finala litero u estis forigita en 1917. H redonighas per G en la Rusa. Gotikaj literoj estas varietato de la Latinaj. Germana inicialo S prononcighas z; Ruse kaj Pole ghi ighas Z; la Franca ne modifas la ortografion sed prononcas ghin s. Konklude. nur kun rezervo eblas akcepti la opinion, ke Zamenhof konformigis sian nomon al Esperanto. Vero vershajne pli kompleksas. Kp. Maimon, La Kashita Vivo de Zamen-hof. (p. 47-56).

V<±: N.Z. Maimon: La Kashita Vivo de Zamenhof. Tokio: Japana Esperanto-lnstituto.
1978. 214 p.Vd. p. 135k.skv.

Vd.: L.L. Zamenhof: Fundamenta krestomatio ... 17. eld. Rickmansworth: The
Esperanto Publishing Company 1954.442 p. (vd. p. 314). — Kp. kun Enciklopedio
de Esperanto.

PVZ 7, p. 42.

PVZ 1, p. 89.

PVZ 1, p. 90.

PVZ 1, p. 91.

PVZ 1, p. 92.

Latine en la teksto.

Plie, tiel, li sugestis la etimologion: tiam/tian (e! G. dann), kiam/kian (el F. Quand,
Romania: quan, can). Aliaj evidentaj etimoj: kiom (F. comme), kial (L. quare), kie (R.
gde), kies (G. dessen, A. 's) ...

PVZ 1, p. 93-94.

Jidisho: uzata de Zamenhof. — 1 ° Andre Albault: Kial JIDIShO sed ne ,,l_a Jida". En:
Akademiaj Studoj 1986: p. 51 -54; Postnoto en: Akademiaj Studoj 1987, p. 121:
eltrovo de Zamenhofa uzo: PVZ 7, p. 30 kaj PVZ 10, p. 167. — 2° En 1888 Hanec
tradukis en Varsovio la Unuan Libron en la hebrean kaj en Jidishon; vd. la ,,Noma-
rojn": n° 13 = ,,Eldono hebrea" kaj n° 23 = ,,Eldono hebrea-germana" (PVZ 2, p.
346-347); kp. Andre Albault: Majuskloj en la Fundamento. En: Akademiaj Studoj
1985, p. 28-30. — 3° Tamen sur fotokopioj de kovriloj (PVZ 1 bis, p. 99 kaj 101) oni
legas: ,,por Hebre/o/j" kaj ,,Por Izrael/id/o/j". Efektivetiutempe Judone estis uzata;
kp. Fundamento, 9-a eld., p. 127: hebreo: juif; Jew; Jude; evreu; zyd.

PVZ 1, p. 99.

PVZ 3, p. 102.

PVZ7, p. 159.

A. Albault: La fundamenta serpento. En: Scienca Revuo 18.1967: 3(81), p. 81 -88. — Represita en chi volumo.

Vd. Aktoj de la Akademio. II. 1968-1974, p. 12.

PVZ 8, p. 228.

L.L. Zamenhof: Worterbuch der internationalen Esperanto-Sprache. Inter-
nantional-deutscher Theil. Meza vortaro internacia-germana. Warschau: Samen-
hof 1889. 73 p.

L.L. Zamenhof: Plena vortarorusa-internacia. Warszawa: Zamenhof 1889. XV, 232,
3p.

L.L. Zamenhof: Taschenworterbuch Deutsch-Esperanto und Esperanto-Deutsch.
Berlin: Moller & Borel 1907. 137 p.; 2. eld. 1908; 3. eld. 1910; 4. eld. 1912, 5. eld.
1921.

Paul Boulet: Du milnovaj vortojcherpitajel la verkaro de L.L. Zamenhof rfetroveblaj
en Universala Vortaro. 2. kor. eld. Paris: Hachette 1909. XV, 75 p.

Eugen Wuster: Zamenhof-radikaro. Kun derivafoj kaj fontindikoj. Leipzig: Hirt 1927.
84 p.

FdE, 9. eld., p. 241 k.s.

Vd. Proverbaro Esperanta (kp. noton 48): grupo 507.

A. Albault: Deks! Liv! Deks! Liv! En: SciencaRevuo20.1960:3/4 (79/80), p. 81 -92.

PVZ 3, p. 112.

Oni scias, ke en 1894 disvolvighis periodo de reformo, pli-malpli nedanghera, char
kondukita de Zamenhof mem.

PVZ3, p. 188-190.

PVZ 4, p. 419 (Nomaro ghis Januaro 1898).

PVZ 10, p. 49.

PVZ 10, p. 54.

Vd. en la Fundamento, 9-aeldono, la Sekcion ,,Lingvaj rimarkoj" (p. 311 -343). Ekz-
e, sur p. 314 oni legas che angu/o: § 23, L4 f: + coin; tio signifas, ke pri tiu vorto, kiu
trovighas en § 23,4a frazo, oni en la listo post la ekzerco al la Franca traduko bonvole
aldonu la plian tradukon coin.

Vd. A.A: Majuskloj en la Fundamento. En: Akademiaj Studoj 1985, p. 28-30.

Vd. noton 50.

PVZ 7, p. 42.

Lau Enciklopedio de Esperanto (noto 33).

PVZ 7, p. 44.

Vidu la Antauparolon (A 3, 2).

Vd. chefine la Unuan parton de la debato (Sabaton vespere).

PVZ 7, p.399-400 kaj 401.

PVZ 7, p. 179. — Emile Javal: Physiologiede la lectureetdel'ecriture. Paris: Alcan
1905. XV, 296 p. (kun 96 il.). (Germana trad: Die Physiologie des Lesens und
Schreibens. Autorisierte Ubers. nach der 2. Aufl. des Orig. von F. Haass. Leipzig:
Engelmann 1907. XXXIV, 351 p.) — Tiu libro aludas al Eo en 5 lokoj: p. IX, 41,42,
159, 296; en p. IX: dedicho al Z.; p. 159: atentigo tute teknika ne multigi la supersi-
gnojn en la Franca okaze de simpligo de la ortografio kaj sekve pika vorto kontrau la
supersignoj en Eo; p. 296: laudaj vortoj al lafonetika Eo (helpo de Eo che infanoj kaj
che blinduloj).

PVZ 7, p. 240.

PVZ 7, p. 324.

PVZ 8, p. 170.

PVZ8, p. 129.

93a minucio. Tre granda zorgo por detaloj en sciencaj au filologiaj laboroj. (A. minute-ness, F. minutie, H.P. minucia, I. minuzia.). Minucia ricevas unu el la subsencoj de pedanta; la ne pejorativan. (A. minute, F. minutieux, G. minuzios, H.P. minucioso, I. minuzioso.)

PVZ 7, p. 38.

PVZ7, p. 159.

95a -ea. la adverba finajo specialigita por nomi kolorojn: sablea = sable kolora. (L. eus, -ea, -eum F. -e, A. -y en respektive aureus, dore; inky).

Jen tabelo de tiuj indikoj en la malsupro de la paghoj: diferencoj rilate al la Ekzercaro
aperinta en la Fundamento (1 -a kaj 9-a eldono) a) troveblaj en !a 1 -a eldono de la
Ekzercaro (+ E1): p. 112,114; en 1 -a kaj 2-a eldono (E1 -2): 101; de la 1 -a ghis la 4-a
eldono )E1 /4): 82,83,106,121,133. — Aliparte ni notis (vershajne ne elcherpe) prese-
rarojn sur p. 58, 59, 78, 82, 84, 91, 92, 94, 97, 105, 119, 123, 125, 132.

PVZ 8, p. 48.

PVZ 7, p. 42.

PVZ7, p. 174.

Vd. EdE (cit. verk).

Vd. F-to, 9-a eldono en la sekcio p. 345-353 (vd. p. 348).

PVZ 6, p. 142.

PVZ 6, p. 180.

PVZ7, p. 90.

France: ,,Tauga por presado post korektado".

PVZ7, p. 123.

PVZ8, p. 9.

PVZ8, p. 136.

PVZ8, p. 153.

PVZ8, p. 169.

PVZ 8, p. 277.

PVZ8, p. 287.

PVZ9, p. 20.

es./sufikso indikantalafinan aspekton (= fin~, tut-,ghis-, el-...) — Kp. Plena Analiza
Gramatiko, 4-a eld., § 109 kaj § 394. — Etimo de es-: L. e/ex; E. ek/ex; plie: G. aus
kaj Eo. el (la kvar povas havi la saman signifon de fina aspekto, kiel ankau ghis, ktp....
(eslegi libron, eslabori teorion, esgrimpi monton, esfini taskon ...).

Estas notinde, ke idistoj kaj poste aliaj, kiuj reprenis iliajn argumentojn, elfaris ple-
najn vortarojn laudire ab nenio; poste ili arogis al si la aplomban rajton kompari ilin
kun la nura Universala Vortaro, kun plena kaj sinjoreca ignorado de la aliaj vortaroj
de Zamenhof, kaj ne enkalkulante la aliajn kiel la vortaroj de Kabe kaj de Boirac ...

F-to, 9-aeld., p. 31-39.

PVZ6, p. 128-129.

PVZ 6, p. 133.

PVZ6, p. 140.

PVZ6, p. 142-143.

PVZ6, p. 144.

PVZ6, p. 145 kaj 146-147.

PVZ6, p. 163.

PVZ6, p. 167.

PVZ 6, p. 1 68-171 (Vd. p. 169).

Kp. noton 56: Zamenhof jam ne plu uzis la latinafon etc, sed la novismon k.t.p.
(hodiau: ktp.).

PVZ6, p. 179.

La partoj inter citiloj (") estas elprenitaj el p. 36 kaj 38 de la F-to, 9-a eld.; tie vidu la
devenon de la partoj inter 'simpiaj citiloj (').

Tiu deklaro trovighas nacilingve en la diversaj eldonoj de la Unua Libro (Rusa, Pola.
Franca, Germana ...); ghin trovu, sola, en la malsupro de la dorso de la titolpaghoj.

Vidu en la Debato' la parto pri la Bulonja Deklaracio (§ 5).

PVZ8, p. 294.

Tio vershajne estas esprimo de Moch sub la influo de Couturat, unu el la kreintoj
de Ido.

PVZ8, p. 153.

PVZ 8, p. 304.