§18. Глагол в эсперанто не изменяется по лицам и числам, но только по временам и наклонениям. Узнать глагольную форму легко по окончаниям:

-I  исходная форма                                           skribi писaть

-AS настоящее время                                     vi skribas вы пишете

-IS прошедшее время                                      ili skribis они писали

-OS будущее время                                          ni skribos мы будем писать

-U  повелительное наклонение                      skribu! пиши(те)!

-US условное наклонение                shi skribus она писала бы

§19.     Предлоги KUN=С, SEN=БЕЗ, PRI=ОБ, ПРО, SUR=НА, EL=ИЗ.

Kafo kun sukero кофе с сахаром, muziki kun entuziasmo играть с воодушевлением, legi kun granda intereso читать с большим интересом. Mi sidis kun amikoj Я сидел с друзьями. Kun kiu vi volus veni? Kafo sen sukero кофе без сахара, labori sen problemoj, teorio sen ideoj, vazo sen rozoj. Filmo pri  partizanoj, anekdoto pri Chapajev, La mastrino klopodis pri la gastoj Хозяйка заботилась о гостях. Pri kio vi legis en jhurnaloj? О чем вы читали в газетах? Telefono sur tablo телефон на столе, la luno sur la chielo луна на небе. Vi sidos sur divano Вы будете сидеть на диване. Ni vidas oceanojn kaj kontinentojn sur geografia karto. Foriri el hejmo уйти из дома, varoj el magazeno товары из магазина, fari el metalo делать из металла. La letero venis el Francio Письмо пришло из Франции.

Предлогами можно пользоваться как приставками: sen¦labora без¦работный, pri¦labori об¦работать, sen¦fina бес¦конечный, sur¦tabla на¦стольный, el¦iri вы¦йти, en¦iri во¦йти, al¦veni подойти, de¦iri ото¦йти, krom¦nomo прозвище, inter¦nacia между¦народный, pri¦skribo о¦писание, sen¦el¦ira без¦вы¦ходный, kun¦labori   со¦трудничать.

§20.     Союзы SED=НО, SE=ЕСЛИ, KE=ЧТО, AU=ИЛИ.

Li parolis bele, sed neinterese. Он говорил красиво, но неинтересно. Andreo laboras multe, sed malbone. Mi ne scias, sed volas scii. Se vi ne scias, demandu Если не знаете, то спроси?те. Mi ne demandus, se scius Я не спрашивал бы, если б знал. Chu vi venos au ne venos? Mi scias, ke vi ne venos Знаю, что вы не придете. Gazetoj informas, ke teatra trupo venos gastroli en nian urbon Газеты сообщают, что в наш город приедет театральная труппа на гастроли. Chio havas siajn “se” kaj “sed”.

§21.     Суффикс -IST- в эсперанто значит то же самое, что и в русском: “человек, имеющий какое-либо постоянное занятие, взгляды, профессию”: specialisto, marksisto, esperantisto, traktoristo, pianistino, mashinisto, juristo, fotisto, gitaristo, muzikisto, programisto, elektristo, jhurnalisto,

kemio химия

 > kemiisto химик, teknikisto, mekanikisto,

kuraci лечить

 > kuracisto врач, turisto, kapitalisto,

instrui обучать

 > instruisto учитель, politikisto, fashisto,

maro море

 > maristo моряк, policisto, milicisto,

konstrui строить

 > konstruisto строитель, bibliotekistino.

 


§22.     Количественные числительные до десяти: 1=unu, 2=du, 3=tri, 4=kvar, 5=kvin, 6=ses, 7=sep, 8=ok, 9=nau, 10=dek.

Если к ним прибавить окончание -A, то получатся порядковые числительные: unua первый, dua второй, tria третий, ... deka десятый.

Tri ursoj три медведя, dek fingroj десять пальцев, unu krajono один карандаш. Rusia caro Petro La Unua estis granda reformisto. Петр Первый был великим реформатором.

§23.     Кроме производных наречий, оканчивающихся на -E, существуют еще наречия без окончаний (можно назвать их частицами). Вот некоторые: tre ‘очень’;  nur ‘только,лишь’;  nun ‘сейчас,теперь’;еch ‘даже’; jam ‘уже?’; pli ‘более,больше’;  anko?rau ‘ещё’;  a?nkau ‘тоже, также’. Ne tre bela bildo, tre nebela bildo, pli interesa libro, ankorau pli interesa filmo, malpli interesa reklamo, jam sen libroj, ankorau kun ni. Du knaboj amas nur unu knabinon. La knabinon amas ne nur unu knabo. La knabinon nun amas ne unu knabo, sed ech du. Andreo amas shin, kaj ankau Petro shin tre amas. Ne nur Andreo, sed ankau Petro.

§24.     Кроме прибавления приставок и суффиксов есть и другой очень продуктивный способ словообразования — словосложение:

elektro + samovaro = elektrosamovaro;  foto + portreto = fotoportreto;

bona + koro = bonkora добро¦сердечный, добрый;  bon¦voli соблаго¦волить; chio¦pova все¦могущий,  sci¦povi уметь,  ver¦dire по правде говоря; ver¦shajne вероятно;  fer¦vojo железная дорога;  staci¦domo вокзал; patro¦lando отечество;  chef¦urbo столица;  kvin¦etagha пятиэтажный; pli¦multo большинство;  famili¦nomo фамилия;  vid¦punkto точка зрения; fingro¦figuro кукиш;  fin¦fine в конце концов,наконец-то.

§25.     Местоимения:  ALIA другой;  SAMA тот же (самый);  TIU тот, этот; TIO то,это;  ChIU каждый;  ChIUJ все;  IO что-то,что-нибудь; KIU который;  KIUJ которые.  Словосочетание  UNU LA ALIAN  означает “друг друга”.

Kiun pupon vi prenos: tiun au alian? Nia filino ne volas ludi kun la sama pupo, sed shi volas alian, pli belan. Ankorau ne chiuj kun¦venis. Ankorau ne venis du homoj, kiu¦jn ni atendos. Ni atendos tiu¦jn homojn, kiuj ankorau ne venis. Chiu nia pasho estas malfacila, chiu¦pashe ni renkontas io¦n strangan. Chiu el ni lernas internacian lingvon. Tio estas lingvo, kiu nian vivon povos fari pli interesa. Chu tiu lingvo estas simpla kaj facila? Anna kaj Mihhaelo amas unu la alian. Ili helpas unu al la alia. Ili enuas unu sen la alia.


#                          BONKORA KURACISTO  (N.Nechajev)

En la militaj jaroj mi ankorau estis infano. Mi loghis en Belorusio. Apud nia vilagho staris bataliono el Germanio. Ver¦dire, mi malbone memoras miajn infanajn jarojn, sed mi bone memoras la Bonkoran Kuraciston.

                Estis malsato kaj epidemio. Pli¦multo el nia vilagho jam mortis. Vivon de nia familio savis kuracisto de la germana bataliono. Li kuracis nin kaj portis al ni manghi. Li ne komprenis la rusan lingvon, kaj ankau ni ne komprenis la germanan. Ni dankus la kuraciston, sed ne povis donaci al li ion utilan. La kuracisto riskis, char la medikamentoj estis nur al germanaj soldatoj. Li riskis ankau char partizanoj povus kapti kaj mort¦pafi lin. Li tre riskis, sed li kuraghe savis nin.

                Pasis jam jaroj. Ni volis trovi la Bonkoran Kuraciston kaj danki lin, sed ni ne konis ech nomon lian. Kie li loghas? Chu li estas nun viva? Ni ne scias. Sed memore pri lia bono mi komprenis, ke mi povos danki lin. Certe, li estus ghoja, ke mi faros lian bonon al aliaj homoj. Nun ankau mi estas kuracisto, nun ankau mi kuracas homojn. Nun ankau mi havas la saman humanan profesion.

#         Пользуясь словарём, напишите сочинение о знакомом вам хорошем человеке. В сочинении употребите все формы глагола.

<< >>