6. KREDO KAJ RELIGIO

La homoj konceptas per siaj sentumoj ke la chirkauajho havas du aspektojn: la materian kaj la nematerian (aferoj kaj iliaj karakterizoj). En la nuna fiziko oni nomas tion reala kaj nereala (imaga) flanko de chio chirkau ni. La plej facila maniero klarigi tion estas per la leghoj de eiektrofiziko.

Kiam elektra kurento pasas tra iu materio, tiu materio certagrade rezistas al ghia fluo kaj depende de la strukturo, tiu materio povas esti tre rezistema au ne tre rezistema. Tial ni povas nomi chiun materion tra kiu fluas elektra kurento rezistoro. Se tra la rezistoro fluas konstante egalforta kurento (tute senshangha) au la t. n. unudirekta kurento, la rezistoro rezistos chiam samgrade. La baza lego de eiektrofiziko estas la t.n. Lego de Ohm, kiu jenas:

U=I*R

t.e. Tensio (U) estas rekte proporcia al kurentoforto (I) kaj la rezisto de la rezistoro (R).

Sed tio validas nur por unudirekta egalforta kurento, do, por iaspeca statika kurento.

En la kazo de la t.n. alterna kurento, tiu kiu chiam shanghas la fluodirekton kaj la forton, la formulo tekstas same (U$=I$*R$), sed la unuopaj eroj en ghi ne plu estas unusencaj. Chiu el ili montras du ecojn - la realan kaj la nerealan komponanton. Ekz:

R$ = R + jr

La nuna kompleksa rezisto R$ egalas al geometria sumo de statika rezisto R kaj nereala rezisto r (la geometriecon au la devion de la reala komponanto signas la "j" en la formulo). Grafike tio estas la jeno:

Kiel videblas el la grafikajho, la homo perceptas daure realan parton de la rezisto R, sed li povas elkalkuli pro diversaj shanghadoj de la rezisto R, ke ghi estas nur rezulto el produkto de la kompleksa rezisto R$ kaj iu nevidebla (nerimarkebia) komponanto (r) ekzistanta en iu alia dimensio (signita per "j"). La homo, ne vidas; ne perceptas tiun dimension, sed li vidas, perceptas ke ghi influas al lia reale videbla komponanto kaj shanghas ghin en certaj dinamikaj cirkonstancoj. Ju pli rapida estas la shanghado de la kurento (do, pli alta la frekvenco lau kiu shanghighas la direkto kaj forto de la kurento), des pli la nereala komponanto influas kaj malkreskigas la realan komponanton R kvankam la amplitudo (pinta grandeco de la kompleksa rezisto) R$ restas konstante la sama:

Kaj kaze de tre granda dinamismo (shanghado) la rezulta rezisto povas konsisti el preskau nur nereala komponanto, respektive la reala komponanto R preskau tute malaperas:

Mallonge: ju pli dinamisma estas iu materiajho (ju pli ghi aktivas, movighas, shanghas siajn karakterizojn), des pli ghian tutecan karakteron influas la nereala (imaga), alidimensia komponanto. Ni povas supozi ke la mondo, la Universo konsistas el du dimensioj el kiuj unu ni perceptas, vidas, komprenas kaj la alia estas iel forturnita de ni. Simile, kiel en tiu kazo kiam vi rigardas paperfolion ekzemple kvadratan, vi vidas ke ghi estas kvadrata, sed se ghi estas flanke turnita vi vidas nur mallarghan strion au se ghi estas tute forturnita, vi vidas nur strekon. El tiu streko vi neniel povas diveni ke en iu alia dimensio ghi estas kvadrato. Sed tiu alia dimensio evidente ekzistas kaj ghi influas nian realon, char kaze de diversaj dinamismoj la streko povas pli au malpli longighi, pli au malpli vastighi.

La homoj ekde sia ekesto rimarkadis tiun fenomenon, ke ekzistas multaj aferoj en ilia chirkauo kiuj neklarigeble kondutas sub la influo de io nevidebia, neperceptebla, sekve, mistera. Tiun alian dimension ne eblas klarigi, do, necesas pri ghi kredi. Oni ne povas scii kiam kaj kiel ghi influos nian chirkauajhon kaj nin mem, kaj sekve, ghi estas io timinda, neantauvidebla, io havanta potencon super ni.

Aliflanke, la homa vivo mem por ni enhavas la saman enigmon. Ni naskighas, subite ekestas el la mallumo de nekonata dimensio, vivas certatempe en la reala, materia vivo kaj mortas, dronante denove en la al ni nekonata dimensio. Tiu enigmo restis por la homa konscio la fundamenta demando: chu ni vere ekestas el nenio pro iuj fizikaj leghoj lau kiuj kunighas certaj molekuloj kaj post la morto disfalas denove al senviva materio, au nia konscio, nia energio, ia formo de ni ekzistis antaue en iu alia dimensio kaj post la morto ghi nur transformighis al formo en alia dimensio? Sentante, do, la agadon kaj ekziston de neklarigeblaj potencoj, la homo konstruis en sia konscio la kredon kiu kompletigas la materian flankon de la vivkompreno.

El tiu homa bezono pri kredo kiu donas al homo vivosencon, naskighis religioj.

La kredo, kompreneble, havas ankau du aspektojn. Unu aspekto rilatas al kredo esenca pri ekzisto de alia dimensio kiu efektive influas la realon, sed pro niaj limigitaj sentumoj ne estas de ni perceptebla kaj neniam science plene prilaborebla kaj la alia aspekto rilatas al fenomenoj apartenantaj al la chi-dimensia mondo, certe science prilaboreblaj kaj klarigeblaj, sed en la koncerna tempo de la homa evoluo ankorau ne atingitaj. La nescio pri la elektra kurento faris el tondro eksterteran fenomenon, apartenantan al la sfero de dioj. Sed post kiam la scienco klarigis tion, ghi malaperis el la sfero de religiaj mistikismoj. Char la religioj miksas tiujn du diverstipajn neklarigeblajhojn - ili okupighas parte pri esenco de la kredo kaj parte pri dogmoj. Pro la dogma parto estas eble ke ekzistu diversaj religioj, ofte kontraudiraj al la baza esenco de la kredo.

Do, religio estas instanco kreita de homo , simile al armeo, regantaro ktp., kiu devigas la homojn kredi al dogmoj, elpensajhoj kaj nelogikajhoj. Sed la kredo mem estas konsista parto de la homa konscio. Ni chiuj kredas je iu senco de nia vivo. Sekve, kredoj estas divideblaj je du tipoj:

a) liberpensa individua kredo

b) dogmisma kolektiva religio.

Mia persona kredo diras ke mia vivo havas surteran sencon se mi aktivas en ghi kaj kreas ion per kio la homoj plu proksimighos al scioj kiuj ebligos difini chiam pli el la nereala dimensio kaj plie certigos nin pri tio ke ni estas pli ol mallonga chi-dimensia vivo kaj ke la kombino de niaj scioj pri la eterneco de la energio, pri la kalkuleblo kaj simuleblo de nepercepteblaj dimensioj progesigos nian certecon. Tiu mia kredo igas min optimisma persono. Mia persona kredo rilatas al miaj personaj idealoj.

Mia aparteno al dogma religio ebligas al mi ankau optimismon, char ghi promesas al mi la postmortan vivon, sed ghi povas estigi en mi ankau malamon kaj malhoman konduton en certaj cirkonstancoj kiam materiaj interesoj de la religiaj gvidantoj spronas la kredantojn al malamo kontrau kredantoj de alia religio, kiel ja ofte en la historio okazis (religiaj pogromoj, militoj kaj multspecaj maltoleremoj).

La kredo estas konsekvenco de homa bezono aparteni al grupo, do, ghi estas konsista elemento de nia altruisma intuicio. Kiam mi agas por mia familio (blinde ghin amante) au por mia popolo (blinde ghin subtenante) au por mia religio (blinde ghin akceptante), elshaltighas mia individua racio, mia kritika distanco. Mi nur kredas ke la familio, la nacio au la religio indas ricevi mian kompletan sinoferon. Jen denove paradokso: la kredo donas al ni vivosencon, sed ghi samtempe faras el ni neracian, ofte teruran estajhon, pretan fari la plej achajn krimojn kontrau aliuloj pro aparteno al mia "sankta", nepridubinda grupo (nacio, religio...).